ΓΚΡΕΜΙΣΕ ΘΕΟΥΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΙΑΔΕΣ
154 χρόνια από τη δημοσίευση του βιβλίου «Καταγωγή των Ειδών»
Πριν από ενάμιση αιώνα, στις 24 Νοεμβρίου του 1859, δημοσιεύτηκε το βιβλίο που έκανε παγκοσμίως διάσημο τον Κάρολο Δαρβίνο, με τίτλο «Σχετικά με την Καταγωγή των Ειδών μέσω της Φυσικής Επιλογής» το οποίο έθεσε τις βάσεις της σύγχρονης εξελικτικής βιολογίας. Αποτέλεσε γροθιά στις ελέω θεού δοξασίες και προκαταλήψεις που προσπαθούν να αναβιώσουν ξανά σήμερα οι νεοναζί, αλλά και οι επίσημες πολιτικές των κυβερνήσεων που σπέρνουν Λαμπεντούζες.
Σήμερα προσπαθεί να διαστρεβλωθεί το έργο του Κ. Δαρβίνου με την κατασκευή ρατσιστικών θεωριών "επικράτησης του ισχυρότερου" με δήθεν επιστημονικό πέπλο της λεγόμενης "κοινωνιοβιολογικής σχολής" που διαψεύδεται παταγωδώς. Το 2009 ο Αλεξ Καλλίνικος* έγραψε ένα κείμενο για τα 200 χρόνια από την γέννηση του Κάρολου Δαρβίνου που είναι απόλυτα επίκαιρο σήμερα:...
Ο Δαρβίνος και το έργο του έχουν ερμηνευτεί με έντονα διαφορετικούς τρόπους.
Από τη μια πλευρά, τον Δαρβίνο τον αμφισβητούν όσοι απορρίπτουν τη θεωρία της εξέλιξης και δηλώνουν ότι ο Θεός δημιούργησε όλη τη μεγάλη ποικιλία των ζωντανών οργανισμών.
Από την άλλη μεριά, όμως, υπάρχουν και πολλοί προοδευτικοί, αριστεροί, που είναι επιφυλακτικοί απέναντι στον Δαρβίνο γιατί φοβούνται ότι οι ιδέες του προσφέρουν επιχειρήματα σε μια σειρά αντιδραστικών ιδεολογιών.
Μια από τις πρώτες τέτοιες ιδεολογίες ήταν ο «Κοινωνικός Δαρβινισμός» το 19ο αιώνα. Οι εμπνευστές του προσπαθούσαν να αποδείξουν ότι η βιολογική εξέλιξη δικαιώνει τον καπιταλιστικό ανταγωνισμό και την ιμπεριαλιστική κυριαρχία πάνω σε «κατώτερες» φυλές.
Πολύ πιο πρόσφατα, είδαμε την εμφάνιση του ρεύματος της «κοινωνιοβιολογίας». Στην ουσία πρόκειται για μια απόπειρα να εξηγηθεί η κοινωνική συμπεριφορά των ανθρώπων με βάση τα γονίδιά τους.
Κοινωνικός δαρβινισμός
Οι αντιδραστικές προεκτάσεις αυτής της προσέγγισης διατυπώθηκαν ανοιχτά από τον Ρίτσαρντ Ντόκινς ο οποίος περιγράφει τους ανθρώπους ως «άτσαλα ρομπότ» που χρησιμοποιούνται από τα «εγωιστικά γονίδιά» τους για την αναπαραγωγή τους.
Καμιά από αυτές τις «θεωρίες» δεν έχει ιδιαίτερη σχέση με τον Δαρβίνο.
Ο «κοινωνικός δαρβινισμός» αναπτύχθηκε πριν δημοσιευτεί η «Καταγωγή των Ειδών». Ο γεννήτοράς του ήταν ο φιλελεύθερος κοινωνιολόγος Χέρμπερτ Σπένσερ ο οποίος ήταν αυτός που λανσάρισε και τη φράση «η επιβίωση του ισχυροτέρου».
Για να δικαιολογήσει τους ισχυρισμούς του στηρίζεται συνήθως στη αντίληψη της εξέλιξης του Γάλλου ζωολόγου Ζαν Μπαπτίστ Λαμάρκ η οποία διαφέρει ριζικά από αυτή του Δαρβίνου -ουσιαστικά είναι ασύμβατες μεταξύ τους.
Ούτε, επίσης, ο Δαρβίνος ήταν ρατσιστής. Ο Αντριαν Ντέσμοντ και ο Τζέημς Μουρ, οι συγγραφείς μια εξαίρετης βιογραφίας του Δαρβίνου, πρόσφατα δημοσίευσαν μια νέα μελέτη με τίτλο «Ο Ιερός Σκοπός του Δαρβίνου». Τεκμηριώνουν το πόσο αηδιασμένος ένιωσε ο Δαρβίνος όταν στη διάρκεια του πεντάχρονου ταξιδιού του με το πλοίο Beagle στη δεκαετία του 1830, βρέθηκε αντιμέτωπος με τη δουλεία στη Νότια Αμερική.
Ο Δαρβίνος επεξεργάστηκε την ιδέα της εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής μετά την επιστροφή του στην Αγγλία. Στα σημειωματάριά του επιτίθεται στην άποψη ότι οι μαύροι ανήκουν σε ένα διαφορετικό είδος από τους λευκούς: «Μήπως δεν θέλουν οι δουλοκτήτες να κατατάξουν τον μαύρο άνθρωπο σε ένα διαφορετικό είδος; Εξαιτίας της καταγωγής μας από έναν κοινό πρόγονο, ίσως όλοι να είμαστε δεμένοι μεταξύ μας».
Θέσεις
Όντως, ο πυρήνας της θεωρίας του Δαρβίνου συνίσταται στην ιδέα ότι, όχι μόνο οι άνθρωποι, αλλά όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί είναι «δεμένοι μεταξύ τους» μέσω της διαδικασίας της εξέλιξης.
Στην «Καταγωγή των Ειδών» επιδιώκει να θεμελιώσει δυο θέσεις. Η πρώτη, ότι πράγματι υφίσταται η εξέλιξη, αυτό που περιγράφει ως «προέλευση διαμέσου της τροποποίησης». Η χριστιανική ορθοδοξία της εποχής του Δαρβίνου υποστήριζε ότι όλα τα διαφορετικά είδη φυτών και ζώων ήταν «ξεχωριστά δημιουργήματα». Με άλλα λόγια, ο Θεός σχεδίασε όλα τα διαφορετικά είδη όπως τα ξέρουμε σήμερα.
Ουσιαστικά, αυτό σήμαινε ότι η φύση δεν είχε ιστορία.
Όμως, φτάνοντας στα μέσα του 19ου τέτοιοι ισχυρισμοί είχαν πάψει να είναι αξιόπιστοι. Η ανάπτυξη της γεωλογίας έδειξε ότι η ίδια η Γη έχει ιστορία, αποκαλύπτοντας απολιθωμένα υπολείμματα ζώων και φυτών που είχαν εκλείψει και συχνά ήταν θαμμένα σε βαθιά πετρώματα.
Ήταν φανερό ότι επρόκειτο για «προγόνους» του σημερινού φάσματος ζώων και φυτών. Όμως, αν οι ζωντανοί οργανισμοί εξελίχθηκαν -αναπτύχθηκαν και άλλαξαν από το ένα είδος σε άλλο- πώς συνέβη;
Η δεύτερη σημαντική θέση του Δαρβίνου αφορά ακριβώς αυτό το ερώτημα και είναι η θεωρία της εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής. Αυτή η θεωρία στηρίζεται σε τρεις υποθέσεις.
Η πρώτη είναι ότι «σε κάθε είδος γεννιούνται πολύ περισσότεροι από όσοι μπορούν να επιβιώσουν, συνεπώς, συχνά διεξάγεται ένας επαναλαμβανόμενος αγώνας επιβίωσης», σύμφωνα με τον Δαρβίνο. Οι πιθανότητες ενός οργανισμού να επιζήσει θα εξαρτηθούν από το πόσο καλά προσαρμοσμένος είναι στο περιβάλλον του.
Δεύτερον τα ξεχωριστά «μέλη» ενός είδους διαφέρουν ελαφρώς μεταξύ τους. Ακόμα πιο σημαντικό, μπορούν να περάσουν αυτές τις παραλλαγές στα νεογνά τους.
Τρίτον, κάποιες από αυτές τις παραλλαγές θα επιτρέψουν στους οργανισμούς που τις διαθέτουν, σε ένα δεδομένο περιβάλλον, να αναπαραχθούν καλύτερα από άλλους.
Τι υποδηλώνουν αυτές οι υποθέσεις; Ας πάρουμε έναν πληθυσμό οργανισμών οι οποίοι ανήκουν στο ίδιο είδος και μοιράζονται ένα κοινό περιβάλλον. Οι απόγονοι αυτών των οργανισμών που αναπτύσσουν παραλλαγές πιο ταιριαστές σε αυτό το περιβάλλον, με το πέρασμα του χρόνου θα έχουν μεγαλύτερη αναλογία στο συνολικό πληθυσμό.
Ή όπως το έθεσε ο Δαρβίνος: «Εξαιτίας αυτού του αγώνα για επιβίωση, η όποια παραλλαγή, όσο ελαφρά και αν είναι και άσχετα με την αιτία που την προκάλεσε, αν είναι σε κάποιο βαθμό επικερδής για ένα άτομο κάποιου είδους και στις απείρως περίπλοκες σχέσεις του με οποιοδήποτε άλλο οργανισμό και την εξωτερική φύση, θα τείνουν στη διατήρηση αυτού του ατόμου και γενικώς θα κληρονομούνται από τους απογόνους του.
Οι απόγονοι επίσης θα έχουν μια καλύτερη πιθανότητα επιβίωσης, επειδή, από τα πολλά άτομα που γεννιούνται περιοδικά, μόνο ένας μικρός αριθμός μπορεί τελικά να επιζήσει. Αυτή την αρχή, ότι δηλαδή οποιαδήποτε παραλλαγή όσο μικρή και αν είναι, διατηρείται αν είναι χρήσιμη, την έχω ονομάσει Φυσική Επιλογή».
Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της φυσικής επιλογής είναι ότι οι παραλλαγές δεν αναπτύσσονται επειδή θα κάνουν τον φορέα τους να ταιριάζει καλύτερα στο περιβάλλον του. Ένας οπαδός της «θείας δημιουργίας» για παράδειγμα θα ισχυριζόταν ότι το ανθρώπινο μάτι σχεδιάστηκε από τον Θεό ώστε να μπορούμε να βλέπουμε.
Για τον Δαρβίνο, το μάτι αναπτύσσεται μέσω «Της πολύ αργής, διακεκομμένης δράσης της φυσικής επιλογής» -μια σχεδόν ατελείωτη διαδικασία μικρών προσαρμογών σε διαφορετικούς οργανισμούς η κάθε μια από τις οποίες προσαρμόζει καλύτερα τον οργανισμό στο περιβάλλον του.
Η αιτία αυτών των παραλλαγών δεν έχει να κάνει σε τίποτα με κάποιο συνειδητό ή ασυνείδητο σκοπό αύξησης των πιθανοτήτων επιβίωσης του οργανισμού.
Αλλαγές
Γνωρίζουμε πια ότι αυτές οι παραλλαγές οφείλονται σε μικρές, τυχαίες αλλαγές στο γενετικό κώδικα -τις αλυσίδες του DNA που κυβερνάνε την παραγωγή των πρωτεϊνών καθώς αναπτύσσονται τα ζώα και τα φυτά- που περνάνε από τους γεννήτορες στους απογόνους τους.
Είναι καθαρά ζήτημα καλής ή κακής τύχης το αν μια παραλλαγή βοηθά ή παρεμποδίζει τον οργανισμό να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το περιβάλλον του.
Εξ ου, σύμφωνα με τον Δαρβίνο, η εξέλιξη είναι τυφλή. Είναι η συνεχής αλληλεπίδραση ανάμεσα στις γενετικές μεταλλάξεις και τις αλλαγές στο περιβάλλον που οδηγεί στην εξάπλωση διαφορετικών ειδών το καθένα από τα οποία καταλαμβάνει ένα ξεχωριστό ρόλο στον αγώνα για επιβίωση.
Ο Δαρβίνος πήρε την ιδέα του «αγώνα για ύπαρξη» από τα γραπτά του Τόμας Ρόμπερτ Μάλθους, ενός οικονομολόγου των αρχών του 19ου αιώνα. Ο Μάλθους υποστήριζε ότι υπάρχει μια φυσική τάση ο ανθρώπινος πληθυσμός να μεγαλώνει ταχύτερα από την παραγωγή τροφίμων. Αυτό έκανε αναπόφευκτο το χωρισμό της κοινωνίας σε πλούσιους και φτωχούς.
Ο Καρλ Μαρξ, που ζούσε την ίδια εποχή με τον Δαρβίνο, σχολίασε ότι: «Είναι αξιοσημείωτο πως ο Δαρβίνος βλέπει στα θηρία και τα φυτά την αγγλική κοινωνία των ημερών του με το καταμερισμό της εργασίας, τον ανταγωνισμό το άνοιγμα νέων αγορών τις εφευρέσεις και το μαλθουσιανό αγώνα για την ύπαρξη».
Στην πραγματικότητα, ο Δαρβίνος είπε ότι χρησιμοποίησε αυτή τη τελευταία ιδέα με «μια ευρεία και μεταφορική έννοια». Για παράδειγμα υποστήριξε ότι ένας τέτοιος αγώνας δεν είναι απαραίτητο να γίνεται ανάμεσα σε διαφορετικά ζώα ή φυτά, αλλά ενάντια στο περιβάλλον τους: «Σε κάθε περίπτωση πρέπει να υπάρχει αγώνας για την επιβίωση είτε ενός ατόμου ενάντια σε άλλο άτομο του ίδιου είδους είτε ανάμεσα σε άτομα διαφορετικών ειδών ή με τις φυσικές συνθήκες της ζωής».
Παρά τις κριτικές του για τον Δαρβίνο, ο Μαρξ έγραψε ότι η Καταγωγή των Ειδών «είναι πολύ σημαντικό έργο και μου χρησιμεύει ως μια φυσικο-επιστημονική βάση για την ταξική πάλη στην ιστορία». Είναι ενδεικτικό ότι στην κηδεία του Μαρξ το 1883, ο Ενγκελς, ο μεγάλος φίλος και συνεργάτης του, συνέκρινε αυτούς τους δυο.
Είχε δίκιο σε αυτή τη σύγκριση. Ο Μαρξ εκθρόνισε όλους τους βασιλιάδες και τις βασίλισσες τους «μεγάλους άνδρες και γυναίκες» της ιστορίας. Έδειξε πως οι κοινωνίες αλλάζουν ως αποτέλεσμα των συγκρούσεων που αναπτύσσονται καθώς οργανώνουν την παραγωγή.
Ο Δαρβίνος εκθρόνισε τον Θεό. Μας επέτρεψε να δούμε ότι όλη η πλούσια ποικιλία της ζωής δεν έχει σε τίποτα να κάνει με ένα θεϊκό σκοπό, ότι είναι το τυφλό αποτέλεσμα της φυσικής επιλογής.
Όπως το έθεσε στη τελευταία παράγραφο της Καταγωγής των Ειδών: «Υπάρχει ένα μεγαλείο σε αυτή τη θεώρηση της ζωής».
* ο Αλεξ Καλλίνικος, διετέλεσε καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο York, πριν γίνει καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο King’s College London το 2005
ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΤΩ
154 χρόνια από τη δημοσίευση του βιβλίου «Καταγωγή των Ειδών»
Πριν από ενάμιση αιώνα, στις 24 Νοεμβρίου του 1859, δημοσιεύτηκε το βιβλίο που έκανε παγκοσμίως διάσημο τον Κάρολο Δαρβίνο, με τίτλο «Σχετικά με την Καταγωγή των Ειδών μέσω της Φυσικής Επιλογής» το οποίο έθεσε τις βάσεις της σύγχρονης εξελικτικής βιολογίας. Αποτέλεσε γροθιά στις ελέω θεού δοξασίες και προκαταλήψεις που προσπαθούν να αναβιώσουν ξανά σήμερα οι νεοναζί, αλλά και οι επίσημες πολιτικές των κυβερνήσεων που σπέρνουν Λαμπεντούζες.
Σήμερα προσπαθεί να διαστρεβλωθεί το έργο του Κ. Δαρβίνου με την κατασκευή ρατσιστικών θεωριών "επικράτησης του ισχυρότερου" με δήθεν επιστημονικό πέπλο της λεγόμενης "κοινωνιοβιολογικής σχολής" που διαψεύδεται παταγωδώς. Το 2009 ο Αλεξ Καλλίνικος* έγραψε ένα κείμενο για τα 200 χρόνια από την γέννηση του Κάρολου Δαρβίνου που είναι απόλυτα επίκαιρο σήμερα:...
Ο Δαρβίνος και το έργο του έχουν ερμηνευτεί με έντονα διαφορετικούς τρόπους.
Από τη μια πλευρά, τον Δαρβίνο τον αμφισβητούν όσοι απορρίπτουν τη θεωρία της εξέλιξης και δηλώνουν ότι ο Θεός δημιούργησε όλη τη μεγάλη ποικιλία των ζωντανών οργανισμών.
Από την άλλη μεριά, όμως, υπάρχουν και πολλοί προοδευτικοί, αριστεροί, που είναι επιφυλακτικοί απέναντι στον Δαρβίνο γιατί φοβούνται ότι οι ιδέες του προσφέρουν επιχειρήματα σε μια σειρά αντιδραστικών ιδεολογιών.
Μια από τις πρώτες τέτοιες ιδεολογίες ήταν ο «Κοινωνικός Δαρβινισμός» το 19ο αιώνα. Οι εμπνευστές του προσπαθούσαν να αποδείξουν ότι η βιολογική εξέλιξη δικαιώνει τον καπιταλιστικό ανταγωνισμό και την ιμπεριαλιστική κυριαρχία πάνω σε «κατώτερες» φυλές.
Πολύ πιο πρόσφατα, είδαμε την εμφάνιση του ρεύματος της «κοινωνιοβιολογίας». Στην ουσία πρόκειται για μια απόπειρα να εξηγηθεί η κοινωνική συμπεριφορά των ανθρώπων με βάση τα γονίδιά τους.
Κοινωνικός δαρβινισμός
Οι αντιδραστικές προεκτάσεις αυτής της προσέγγισης διατυπώθηκαν ανοιχτά από τον Ρίτσαρντ Ντόκινς ο οποίος περιγράφει τους ανθρώπους ως «άτσαλα ρομπότ» που χρησιμοποιούνται από τα «εγωιστικά γονίδιά» τους για την αναπαραγωγή τους.
Καμιά από αυτές τις «θεωρίες» δεν έχει ιδιαίτερη σχέση με τον Δαρβίνο.
Ο «κοινωνικός δαρβινισμός» αναπτύχθηκε πριν δημοσιευτεί η «Καταγωγή των Ειδών». Ο γεννήτοράς του ήταν ο φιλελεύθερος κοινωνιολόγος Χέρμπερτ Σπένσερ ο οποίος ήταν αυτός που λανσάρισε και τη φράση «η επιβίωση του ισχυροτέρου».
Για να δικαιολογήσει τους ισχυρισμούς του στηρίζεται συνήθως στη αντίληψη της εξέλιξης του Γάλλου ζωολόγου Ζαν Μπαπτίστ Λαμάρκ η οποία διαφέρει ριζικά από αυτή του Δαρβίνου -ουσιαστικά είναι ασύμβατες μεταξύ τους.
Ούτε, επίσης, ο Δαρβίνος ήταν ρατσιστής. Ο Αντριαν Ντέσμοντ και ο Τζέημς Μουρ, οι συγγραφείς μια εξαίρετης βιογραφίας του Δαρβίνου, πρόσφατα δημοσίευσαν μια νέα μελέτη με τίτλο «Ο Ιερός Σκοπός του Δαρβίνου». Τεκμηριώνουν το πόσο αηδιασμένος ένιωσε ο Δαρβίνος όταν στη διάρκεια του πεντάχρονου ταξιδιού του με το πλοίο Beagle στη δεκαετία του 1830, βρέθηκε αντιμέτωπος με τη δουλεία στη Νότια Αμερική.
 |
| Καταθέτει στεφάνι στο Πολυτεχνείο η πακιστανική κοινότητα |
Θέσεις
Όντως, ο πυρήνας της θεωρίας του Δαρβίνου συνίσταται στην ιδέα ότι, όχι μόνο οι άνθρωποι, αλλά όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί είναι «δεμένοι μεταξύ τους» μέσω της διαδικασίας της εξέλιξης.
Στην «Καταγωγή των Ειδών» επιδιώκει να θεμελιώσει δυο θέσεις. Η πρώτη, ότι πράγματι υφίσταται η εξέλιξη, αυτό που περιγράφει ως «προέλευση διαμέσου της τροποποίησης». Η χριστιανική ορθοδοξία της εποχής του Δαρβίνου υποστήριζε ότι όλα τα διαφορετικά είδη φυτών και ζώων ήταν «ξεχωριστά δημιουργήματα». Με άλλα λόγια, ο Θεός σχεδίασε όλα τα διαφορετικά είδη όπως τα ξέρουμε σήμερα.
Ουσιαστικά, αυτό σήμαινε ότι η φύση δεν είχε ιστορία.
Όμως, φτάνοντας στα μέσα του 19ου τέτοιοι ισχυρισμοί είχαν πάψει να είναι αξιόπιστοι. Η ανάπτυξη της γεωλογίας έδειξε ότι η ίδια η Γη έχει ιστορία, αποκαλύπτοντας απολιθωμένα υπολείμματα ζώων και φυτών που είχαν εκλείψει και συχνά ήταν θαμμένα σε βαθιά πετρώματα.
Ήταν φανερό ότι επρόκειτο για «προγόνους» του σημερινού φάσματος ζώων και φυτών. Όμως, αν οι ζωντανοί οργανισμοί εξελίχθηκαν -αναπτύχθηκαν και άλλαξαν από το ένα είδος σε άλλο- πώς συνέβη;
Η δεύτερη σημαντική θέση του Δαρβίνου αφορά ακριβώς αυτό το ερώτημα και είναι η θεωρία της εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής. Αυτή η θεωρία στηρίζεται σε τρεις υποθέσεις.
Η πρώτη είναι ότι «σε κάθε είδος γεννιούνται πολύ περισσότεροι από όσοι μπορούν να επιβιώσουν, συνεπώς, συχνά διεξάγεται ένας επαναλαμβανόμενος αγώνας επιβίωσης», σύμφωνα με τον Δαρβίνο. Οι πιθανότητες ενός οργανισμού να επιζήσει θα εξαρτηθούν από το πόσο καλά προσαρμοσμένος είναι στο περιβάλλον του.
Δεύτερον τα ξεχωριστά «μέλη» ενός είδους διαφέρουν ελαφρώς μεταξύ τους. Ακόμα πιο σημαντικό, μπορούν να περάσουν αυτές τις παραλλαγές στα νεογνά τους.
Τρίτον, κάποιες από αυτές τις παραλλαγές θα επιτρέψουν στους οργανισμούς που τις διαθέτουν, σε ένα δεδομένο περιβάλλον, να αναπαραχθούν καλύτερα από άλλους.
Τι υποδηλώνουν αυτές οι υποθέσεις; Ας πάρουμε έναν πληθυσμό οργανισμών οι οποίοι ανήκουν στο ίδιο είδος και μοιράζονται ένα κοινό περιβάλλον. Οι απόγονοι αυτών των οργανισμών που αναπτύσσουν παραλλαγές πιο ταιριαστές σε αυτό το περιβάλλον, με το πέρασμα του χρόνου θα έχουν μεγαλύτερη αναλογία στο συνολικό πληθυσμό.
 |
| Φύση |
Οι απόγονοι επίσης θα έχουν μια καλύτερη πιθανότητα επιβίωσης, επειδή, από τα πολλά άτομα που γεννιούνται περιοδικά, μόνο ένας μικρός αριθμός μπορεί τελικά να επιζήσει. Αυτή την αρχή, ότι δηλαδή οποιαδήποτε παραλλαγή όσο μικρή και αν είναι, διατηρείται αν είναι χρήσιμη, την έχω ονομάσει Φυσική Επιλογή».
Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της φυσικής επιλογής είναι ότι οι παραλλαγές δεν αναπτύσσονται επειδή θα κάνουν τον φορέα τους να ταιριάζει καλύτερα στο περιβάλλον του. Ένας οπαδός της «θείας δημιουργίας» για παράδειγμα θα ισχυριζόταν ότι το ανθρώπινο μάτι σχεδιάστηκε από τον Θεό ώστε να μπορούμε να βλέπουμε.
Για τον Δαρβίνο, το μάτι αναπτύσσεται μέσω «Της πολύ αργής, διακεκομμένης δράσης της φυσικής επιλογής» -μια σχεδόν ατελείωτη διαδικασία μικρών προσαρμογών σε διαφορετικούς οργανισμούς η κάθε μια από τις οποίες προσαρμόζει καλύτερα τον οργανισμό στο περιβάλλον του.
Η αιτία αυτών των παραλλαγών δεν έχει να κάνει σε τίποτα με κάποιο συνειδητό ή ασυνείδητο σκοπό αύξησης των πιθανοτήτων επιβίωσης του οργανισμού.
Αλλαγές
Γνωρίζουμε πια ότι αυτές οι παραλλαγές οφείλονται σε μικρές, τυχαίες αλλαγές στο γενετικό κώδικα -τις αλυσίδες του DNA που κυβερνάνε την παραγωγή των πρωτεϊνών καθώς αναπτύσσονται τα ζώα και τα φυτά- που περνάνε από τους γεννήτορες στους απογόνους τους.
Είναι καθαρά ζήτημα καλής ή κακής τύχης το αν μια παραλλαγή βοηθά ή παρεμποδίζει τον οργανισμό να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το περιβάλλον του.
Εξ ου, σύμφωνα με τον Δαρβίνο, η εξέλιξη είναι τυφλή. Είναι η συνεχής αλληλεπίδραση ανάμεσα στις γενετικές μεταλλάξεις και τις αλλαγές στο περιβάλλον που οδηγεί στην εξάπλωση διαφορετικών ειδών το καθένα από τα οποία καταλαμβάνει ένα ξεχωριστό ρόλο στον αγώνα για επιβίωση.
Ο Δαρβίνος πήρε την ιδέα του «αγώνα για ύπαρξη» από τα γραπτά του Τόμας Ρόμπερτ Μάλθους, ενός οικονομολόγου των αρχών του 19ου αιώνα. Ο Μάλθους υποστήριζε ότι υπάρχει μια φυσική τάση ο ανθρώπινος πληθυσμός να μεγαλώνει ταχύτερα από την παραγωγή τροφίμων. Αυτό έκανε αναπόφευκτο το χωρισμό της κοινωνίας σε πλούσιους και φτωχούς.
Ο Καρλ Μαρξ, που ζούσε την ίδια εποχή με τον Δαρβίνο, σχολίασε ότι: «Είναι αξιοσημείωτο πως ο Δαρβίνος βλέπει στα θηρία και τα φυτά την αγγλική κοινωνία των ημερών του με το καταμερισμό της εργασίας, τον ανταγωνισμό το άνοιγμα νέων αγορών τις εφευρέσεις και το μαλθουσιανό αγώνα για την ύπαρξη».
Στην πραγματικότητα, ο Δαρβίνος είπε ότι χρησιμοποίησε αυτή τη τελευταία ιδέα με «μια ευρεία και μεταφορική έννοια». Για παράδειγμα υποστήριξε ότι ένας τέτοιος αγώνας δεν είναι απαραίτητο να γίνεται ανάμεσα σε διαφορετικά ζώα ή φυτά, αλλά ενάντια στο περιβάλλον τους: «Σε κάθε περίπτωση πρέπει να υπάρχει αγώνας για την επιβίωση είτε ενός ατόμου ενάντια σε άλλο άτομο του ίδιου είδους είτε ανάμεσα σε άτομα διαφορετικών ειδών ή με τις φυσικές συνθήκες της ζωής».
Παρά τις κριτικές του για τον Δαρβίνο, ο Μαρξ έγραψε ότι η Καταγωγή των Ειδών «είναι πολύ σημαντικό έργο και μου χρησιμεύει ως μια φυσικο-επιστημονική βάση για την ταξική πάλη στην ιστορία». Είναι ενδεικτικό ότι στην κηδεία του Μαρξ το 1883, ο Ενγκελς, ο μεγάλος φίλος και συνεργάτης του, συνέκρινε αυτούς τους δυο.
Είχε δίκιο σε αυτή τη σύγκριση. Ο Μαρξ εκθρόνισε όλους τους βασιλιάδες και τις βασίλισσες τους «μεγάλους άνδρες και γυναίκες» της ιστορίας. Έδειξε πως οι κοινωνίες αλλάζουν ως αποτέλεσμα των συγκρούσεων που αναπτύσσονται καθώς οργανώνουν την παραγωγή.
Ο Δαρβίνος εκθρόνισε τον Θεό. Μας επέτρεψε να δούμε ότι όλη η πλούσια ποικιλία της ζωής δεν έχει σε τίποτα να κάνει με ένα θεϊκό σκοπό, ότι είναι το τυφλό αποτέλεσμα της φυσικής επιλογής.
Όπως το έθεσε στη τελευταία παράγραφο της Καταγωγής των Ειδών: «Υπάρχει ένα μεγαλείο σε αυτή τη θεώρηση της ζωής».
* ο Αλεξ Καλλίνικος, διετέλεσε καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο York, πριν γίνει καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο King’s College London το 2005
ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΤΩ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου