Δέκα χρόνια μετά την εξέγερση στην Αργεντινή

ΑΡΓΕΝΤΙΝΑΣΟ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ 

Μια φορά κι ένα καιρό, όπως λένε και στα παραμύθια, μας λέγανε  ότι το τέλος της Ιστορίας ήρθε με τον «πλήρη και τελικό θρίαμβο του φιλελεύθερου καπιταλισμού».

Μια φορά κι ένα καιρό, μας σέρβιραν το παραμύθι -μαζί και υποτιθέμενοι «ριζοσπάστες» αριστεροί- ότι δεν υπάρχει καπιταλιστική κρίση, ακόμα κι όταν αυτή είχε αρχίσει να εμφανίζεται απειλητικά στη μια χώρα μετά την άλλη.

Μια φορά κι ένα καιρό, ακόμα και τελείως πρόσφατα, μας λέγανε το παραμύθι –ακόμα και αυτοαποκαλούμενοι «μαρξιστές»- ότι είναι «οικονομισμός» να νομίζεις ότι η οικονομική  χρεοκοπία και κατάρρευση μιας χώρας μπορεί να πυροδοτήσει πολιτικές εξεγέρσεις και κοινωνικές επαναστάσεις.

Δέκα χρόνια, όμως, πριν, στην αρχή του νέου αιώνα, η επαναστατική λαϊκή εξέγερση του Δεκέμβρη 2001 στην χρεοκοπημένη Αργεντινή, το περίφημο Αργεντινάσο, έδειχνε ότι τέτοιου είδους παραμύθια τέλειωσαν. Ποιος μπορεί ακόμα να αμφιβάλει δέκα χρόνια μετά, μέσα στην θύελλα της τωρινής ανεξέλεγκτης κρίσης του παγκόσμιου καπιταλισμού;

Μπορεί το 2001, μέχρι την τελευταία στιγμή, η άρχουσα τάξη να μην το έβλεπε ή να έπαιρνε τους πόθους της για πραγματικότητα. Έτσι, στη Ρώμη, βραβεύονταν ο υπουργός Καβάλιο σαν «αρχιτέκτονας του οικονομικού θαύματος της Αργεντινής» την ίδια μέρα που τα θύματα της κανιβαλικής πολιτικής του, οι λαϊκές μάζες, πλημμύριζαν τους δρόμους και τις πλατείες του Μπουένος Άιρες με το σύνθημα «κάτω η κυβέρνηση Ντε λα Ρούα -Καβάλιο!», χύνανε το αίμα τους στις οδομαχίες με τις κρατικές δυνάμεις καταστολής και υποχρέωναν τελικά τον Ντε λα Ρούα να διαφύγει από το Μέγαρο της εξουσίας  με ελικόπτερο. Στις επόμενες μέρες της εξέγερσης, ο ένας μετά τον άλλο διάδοχος στον θρόνο έπαιρνε τον δρόμο της φυγής καθώς το σύνθημα «Κάτω η κυβέρνηση Ντε λα Ρούα-Καρβάλιο» μετατρέπονταν στο Que se vayan todos - να φύγουν όλοι τους!

Στις απαρχές της εξέγερσης, με την έκρηξη της λαϊκής οργής που προκαλούσε η κατάρρευση, την κήρυξη «κατάστασης πολιορκίας» και τις επαναστατικές ημέρες της 19^ης και 20^ης Δεκεμβρίου, οι πουλημένοι κονδυλοφόροι και τα «παπαγαλάκια» της αστικής τάξης μιλούσαν για                 «βανδαλισμούς», «τυφλή βία», «χούλιγκαν», ακόμα και για «προβοκάτορες» (ας μην ξεχνάμε ότι η κυβέρνηση Ντε λα Ρούα αντιπροσώπευε την πιο αριστερή πτέρυγα του αστικού δημοκρατισμού). Χρησιμοποιήθηκε δηλαδή η ίδια πάνω-κάτω προπαγανδιστική γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε και στην Ελλάδα στην εξέγερση του Δεκέμβρη 2008. Οι πιο συνειδητοί, όμως, κύκλοι του διεθνούς χρηματιστικού κεφαλαίου και του ιμπεριαλισμού, αναγνώρισαν  τα αδιάψευστα χαρακτηριστικά μιας κοινωνικής επανάστασης. Οι  Αμερικανοί θυμήθηκαν την φυγή τους από την Σαϊγκόν το 1975, ενώ οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς γράψανε τότε, με τρόμο, για σκηνές που θυμίζουν «το Παρίσι του 1793 και του 1871 και την Τεχεράνη του 1979», την επαναστατική Τρομοκρατία των Ιακωβίνων, την παρισινή Κομμούνα και την Ιρανική Επανάσταση που ανέτρεψε τον Σάχη!

Στο κενό εξουσίας - συνολικά πέσανε τέσσερις Πρόεδροι σε λιγότερο από 10 μέρες!- άρχισε να αναδύεται ως εναλλακτική λύση η εργατική εξουσία. Το Παρτίδο Ομπρέρο (Εργατικό Κόμμα), με την ισχυρή πολιτική παρουσία του στο κίνημα των ανέργων πικετέρος, την αιχμή του δόρατος της εξέγερσης,  έκανε κάλεσμα μάχης για μια κυρίαρχη Συντακτική Συνέλευση  που θα συγκαλούνταν από μια κυβέρνηση των εργατών στηριγμένη στις Λαϊκές Συνελεύσεις. Ήδη οι πρωτόλειες ακόμα μορφές μιας εργατικής εξουσίας εμφανίζονταν στον νέο πολιτικό χώρο που άνοιξε το Αργεντινάσο. Άρχισαν να συγκροτούνται Λαϊκές Συνελεύσεις στις γειτονιές, να συνδέονται, να λειτουργούν Διασυνοικιακά Συντονιστικά. Συνάμα εξαπλώνεται ένα κίνημα καταλήψεων  εργοστασίων (Ζανόν, Μπρούκμαν, Σασέτρου κ.ά.) και υπηρεσιών (νοσοκομείων, ξενοδοχείων, συγκοινωνιών), συνήθως χρεοκοπημένων κι εγκαταλειμμένων από τους εργοδότες που επαναλειτουργούσαν τώρα κάτω από εργατικό έλεγχο και εργατική διαχείριση.

Ο 21^ος αιώνας άρχιζε με μια κοινωνική επανάσταση εν τω γεννάσθαι. Γι’ αυτό, παρόλο που αργότερα η επαναστατική διαδικασία υποχώρησε και η κατάσταση  σταθεροποιήθηκε μετά το 2003,  το φάντασμα του Αργεντινάσο δεν έπαψε να πλανιέται όχι μόνο στην πατρίδα του Τσε Γκεβάρα και του Μπόρχες αλλά σε όλο τον κόσμο. Με το ξέσπασμα της χωρίς προηγούμενο παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης που μαίνεται από το 2007, την χρεοκοπία της Λήμαν Μπράδερς, την απειλή διάλυσης του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος,  την κρίση υπερχρέωσης χωρών και τραπεζών, ιδιαίτερα στην Ευρωζώνη με επίκεντρο την ντε φάκτο χρεοκοπημένη Ελλάδα και την εκ νέου βύθιση της παγκόσμιας οικονομίας στην Μεγάλη Ύφεση, το φάντασμα της Αργεντινής του 2001  έχει γίνει εφιάλτης για τους «από πάνω» και πηγή έμπνευσης για τους «από κάτω».

Οι ομοιότητες με πολλές υπό χρεοκοπία χώρες είναι εξόφθαλμες. Το «αργεντίνικο οικονομικό θαύμα» και πιο πριν οι «ασιατικές Τίγρεις» αποδείχτηκαν κυριολεκτικά «φούσκες», όπως  το «πορτογαλικό θαύμα», η «κελτική Τίγρη» της Ιρλανδίας, ακόμα και η υποτιθέμενη «ισχυρή Ελλάδα» του θλιβερού «εκσυγχρονιστή» Σημίτη.

Πιο σημαντικές, όμως, είναι οι διαφορές του σήμερα από το τότε. Διαφορές που δεν βλέπουν εκείνοι που περιέργως προτείνουν π.χ. για την Ελλάδα μια «αργεντίνικη οδό σωτηρίας» από την κοινωνική καταστροφή, στρεβλώνοντας τα γεγονότα κι εξιδανικεύοντας τελικά το αστικό εθνικιστικό καθεστώς των Κίρχνερ.

Το Αργεντινάσο επήλθε μετά την γενικευμένη απεξάρθρωση της οικονομίας, των βιομηχανιών και των τραπεζών και, ιδιαίτερα, μετά το «κοραλίτο», τη δέσμευση των τραπεζικών καταθέσεων  που έστρεψε τους εξαγριωμένους μικροαστούς στο πλευρό των πικετέρος και της εργατικής τάξης συνολικά, ενάντια στους καπιτα-ληστές που κυβερνούσαν, όταν οι τελευταίοι κήρυξαν «κατάσταση πολιορκίας». Ο ελληνικός Δεκέμβρης, αντίθετα, ήταν το προανάκρουσμα των επερχομένων. Καθώς ξεσπούσε την επαύριον της κατάρρευσης της Λήμαν Μπράδερς,  έκανε τον τότε επικεφαλής του ΔΝΤ Ντομινίκ Στρως Καν να την χαρακτηρίσει, σωστά, ως «την πρώτη πολιτική έκρηξη της τρέχουσας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης».

Η χρεοκοπία της Αργεντινής και το Αργεντινάσο συντελέστηκαν σε μια προγενέστερη φάση της κρίσης της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, εκείνη που επακολούθησε το διεθνές κραχ του 1997 με επίκεντρο της Νοτιοανατολική Ασία και που  ξεδίπλωσε την σπείρα της  συμπαρασύροντας  στην πτώση την Ρωσία που κηρύσσει χρεοστάσιο το 1998 και το ισχυρότερο hedge fund του κόσμου, το αμερικανικό  Long Term  Capital Management, σπάζοντας στη συνέχεια, το 2000, την αμερικανική «φούσκα» των μετοχών υψηλής τεχνολογίας και φέρνοντας, το 2001, την  χρεοκοπία της Enron. Η μαζική έξοδος κεφαλαίων από τις αναδυόμενες αγορές θα φέρει την κρίση στη Λατινική Αμερική, στη Βραζιλία και στον «ασθενή κρίκο», την υπερχρεωμένη Αργεντινή. (Ήταν αυτή η ίδια η έξοδος κεφαλαίων από το Νότο που θα τα οδηγήσει στην στροφή τους στις αγορές της νεοδημιουργημένης Ευρωζώνης, μαζί και στην φούσκα του ελληνικού Χρηματιστηρίου της εποχής Σημίτη).

Την φάση, όμως, εκείνη 1997-2001 της παγκόσμιας κρίσης  θα την ανακόψει προσωρινά η περίοδος  2002-2007 σχετικής διεθνούς οικονομικής ανάκαμψης που θα στηριχθεί στην ακόμα πιο ανεξέλεγκτη επέκταση της πίστωσης με την  διόγκωση σε πλανητική κλίμακα της γιγαντιαίας φούσκας  της αγοράς παραγώγων και την αυξημένη ζήτηση πρώτων υλών και αγροτικών προϊόντων από την αλματωδώς αναπτυσσόμενη Κίνα. Η Αργεντινή δεν είναι Ελλάδα. Η μαζική παραγωγή κι εξαγωγή σόγιας κι η αναβίωση της βιομηχανικής βάσης της οικονομίας, στις τότε διεθνείς συνθήκες, επέτρεψε την σταθεροποίηση επί Κίρχνερ. Αλλά η ίδια περίοδος 2002-2007 είναι και αυτή που θα αναπαράγει σε  αφάνταστα διευρυμένη κλίμακα τις αντιφάσεις και την κρίση υπερπαραγωγής του κεφαλαίου, οδηγώντας στην έκρηξη της παρούσας παγκόσμιας συστημικής κρίσης. Το διεθνές περιβάλλον στο οποίο παραδέρνει η μισοναυαγισμένη Ελλάδα έχει αλλάξει δραματικά από εκείνο, στο οποίο βρέθηκε η Αργεντινή μετά την παύση πληρωμών μέρους του χρέους της το 2002. Όπως η ίδια η επικεφαλής του ΔΝΤ  Λαγκάρντ προειδοποίησε  στις 15 Δεκεμβρίου  2011, δεν υπάρχει οικονομία στον κόσμο που δεν θα αντιμετωπίσει άμεσα τις συνέπειες της κρίσης  και «όσα συνέβησαν στην Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930».

Υπάρχει, όμως, και ένας άλλος σημαντικός πολιτικός παράγοντας που περιόρισε την επαναστατική κρίση μέσα στα σύνορα της Αργεντινής κι εμπόδισε την παραπέρα  ανάπτυξή της: μέσα στο 2002 κέρδισε τις εκλογές στην Βραζιλία ο Λούλα, εγκαινιάζοντας ένα κύκλο «αριστερών κυβερνήσεων» στην Λατινική Αμερική που συμβιβάστηκαν με το ΔΝΤ και τον ιμπεριαλισμό, αποπροσανατολίζοντας τις μάζες κι αναχαιτίζοντας το επαναστατικό κύμα. Η επαναστατική διεκδίκηση της εξουσίας από την εργατική τάξη που ξεκίνησε με το Αργεντινάσο  δεν κατόρθωσε να επικρατήσει. Πήγαινε χέρι με χέρι με το άλλο αίτημα της λαϊκής εξέγερσης και της πρωτοπορίας της: το αίτημα της σοσιαλιστικής ενοποίησης της λατινοαμερικανικής ηπείρου.

Το μάθημα είναι όσο ποτέ επίκαιρο για την δεινά χειμαζόμενη Ελλάδα και την Ευρώπη. Καμιά  «αριστερή κυβέρνηση» που μένει στο έδαφος του καπιταλισμού δεν μπορεί να δώσει εναλλακτική λύση. Η πάλη για εργατική εξουσία που μόνον αυτή μπορεί να μας απαλλάξει από το χρέος και τους διεθνείς τοκογλύφους, τα μνημόνια, την τρόικα , την ιμπεριαλιστική ΕΕ, το ΔΝΤ είναι αλληλένδετη και δεν χωρίζεται  σε στάδια από την πάλη για την αυτο-οργάνωση των μαζών  αλλά ούτε κι από την κοινή πάλη με όλη την ευρωπαϊκή εργατική τάξη για την διάλυση της ΕΕ του κεφαλαίου που απειλεί να μας θάψει κάτω από τα ερείπιά της και την εγκαθίδρυση των Ενωμένων Σοσιαλιστικών Πολιτειών της Ευρώπης.

Σάββας Μιχαήλ,  27/12/11

[Δημοσιεύτηκε στη Νέα Προοπτική και αναδημοσιεύτηκε από το ΠΡΙΝ]