Τα τροχαία του πεζοδρομίου
Αν στα δικτατορικά καθεστώτα η εξολόθρευση των αντιφρονούντων δεν έχει κανένα πρόβλημα να εμφανίζεται ως η ακραία – έστω – εκδοχή της πάση θυσία διατήρησης του κοινωνικού και πολιτικού status quo, για τις δημοκρατίες ο χειρισμός των ανθρώπινων θυμάτων της κρατικής βίας είναι μια πολύ λεπτή υπόθεση. Η ίδια η έννοια του κράτους δικαίου προϋποθέτει ότι το μονοπώλιο της έννομης βίας οφείλει να ασκείται με φειδώ και μόνο επί αδίκων · τυχόν παρεκτροπές δε μπορεί παρά να οφείλονται παρά σε ατομικές “υπερβάσεις εξουσίας” των εντεταλμένων οργάνων ή ατυχείς συμπτώσεις. Για το νεαρό αφισοκολλητή, που σκοτώνεται από διερχόμενο αυτοκίνητο ενώ καταδιώκεται από αστυνομικούς, φταίει η απροσεξία του κι όχι η πρακτική της δίωξης του συγκεκριμένου τρόπου πολιτικής έκφρασης · για το λιώσιμο της φοιτήτριας έξω από το εργοστάσιο ευθύνεται η κακιά η ώρα κι όχι η δημιουργία “υγειονομικής ζώνης” στους χώρους δουλειάς προκειμένου να προστατευθεί η εργασιακή ειρήνη · για τους νεκρούς στις παρυφές μαζικών συγκρούσεων με την αστυνομία, τέλος, ας όψονται οι “εξτρεμιστές”, οι “προβοκάτορες”, οι “γνωστοί – άγνωστοι” και όσοι άλλοι προκαλούν τα ΜΑΤ και τη δημοκρατική ευαισθησία του περιβόητου “μέσου πολίτη”… Τα χρόνια που κύλησαν από την αποκατάσταση των κοινοβουλευτικών θεσμών στη χώρα μας έχουν να επιδείξουν πλείστα όσα παραδείγματα για του λόγου το αληθές.
Περισσότερο από τις όποιες κυβερνητικές δικαιολογίες, ωστόσο, αυτό που παίζει καθοριστικό ρόλο στην αποδοχή τους είναι η στάση κοινωνικών κινημάτων και πολιτικού κόσμου απέναντι στα θανατηφόρα κρούσματα του κρατικού αυταρχισμού. Ούτε η κινητοποίηση κάθε λογής μηχανισμών το 1963 ούτε η ασύστολη προβοκατορολογία επί Ιουλιανών εμπόδισαν εκατοντάδες χιλιάδες λαού να συνοδέψουν στον τάφο το Γρηγόρη Λαμπράκη και το Σωτήρη Πέτρουλα, μετατρέποντας τις νεκρώσιμες πομπές σε εκδηλώσεις καταγγελίας της παρακρατικής και της επίσημης κρατικής βίας. Το κλειδί λοιπόν για την κατανόηση της συλλογικής λήθης πρέπει να αναζητηθεί στη στάση των εκάστοτε αντιπολιτεύσεων ( κοινωνικών και πολιτικών), καθώς και στη βούληση ή τη δυνατότητα των χώρων προέλευσης των εκάστοτε θυμάτων να μετατρέψουν τα συγκεκριμένα κρούσματα σε πολιτικό θέμα.
Δυο στοιχεία που φαίνεται να κρίνουν την ανωνυμία ή την ηρωοποίηση των πεσόντων επί δημοκρατίας είναι, πρώτον, η αίσθηση συνέχισης μιας ιστορικής αγωνιστικής παράδοσης και, δεύτερον, η ενδεχόμενη συνάφεια του φόνου με κάποιο μαζικό κίνημα – παράγοντες που οδηγούν στην ταύτιση ευρύτερων κοινωνικών ομάδων με το γεγονός. Η περίπτωση της ξεχασμένης, πρώτης νεκρής της Μεταπολίτευσης, είναι απ’ αυτή την άποψη εξαιρετικά διαφωτιστική. Παρόλο που σκοτώθηκε στο κέντρο της Αθήνας από αφηνιασμένο τεθωρακισμένο όχημα της αστυνομίας ( “αύρα”) κατά τη διάρκεια των μαζικών εργατικών ταραχών της 25ης Μαΐου 1976 κατά του ν.330, η 66χρονη πλανόδια μικροπωλήτρια (“ζητιάνα” τη χαρακτήρισε η επίσημη κυβερνητική ανακοίνωση) Αναστασία Τσιβίκα δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις για ανάδειξή της σε σύμβολο της καταστολής του εργατικού κινήματος από το αστικό κράτος. Διαφορετικά ήταν τα πράγματα με την 21χρονη φοιτήτρια Σωτηρία Βασιλακοπούλου, μέλος της ΚΝΕ, που χτυπήθηκε θανάσιμα από αυτοκίνητο της βιομηχανίας ΕΤΜΑ ενώ μοίραζε προκηρύξεις στους εργάτες. Το ηρωικό κλίμα που καλλιεργήθηκε γύρω από το θάνατό της περιγράφει με εξαιρετικά εύγλωττο τρόπο ο πρώην γραμματέας της οργάνωσης: “Η ΚΝΕ έδινε τη δικιά της θυσία αίματος ενάντια στα μονοπώλια και την ασυδοσία τους. Ομως το φοβερό γεγονός δεν φόβισε τα μέλη της ΚΝΕ. Αντίθετα τα ατσάλωσε. Πολλοί, που για ένα διάστημα είχαν ξεκοπεί ή είχαν χαλαρούς δεσμούς με την οργάνωση, ζήτησαν πιο δραστήρια να συμμετέχουν στη ζωή και στην πάλη που ανέπτυσσε η ΚΝΕ. Νέοι πρωτοπόροι αγωνιστές εντάχθηκαν στις γραμμές της μέχρι το τέλος του ’80″ (Σπύρου Χαλβατζή “Η πορεία της νεολαίας”, Σύγχρονη Εποχή 1986, σ.202-3).
Λίγους μήνες αργότερα, το μαζικό αιματοκύλισμα της πορείας για την 6η επέτειο του Πολυτεχνείου από τα ΜΑΤ πρόσφερε τη σαφέστερη ένδειξη της αλλαγής των καιρών. Απασχολημένοι με την καταμέτρηση των σπασμένων βιτρινών, ο Τύπος και τα περισσότερα κόμματα πέρασαν σχεδόν στο απυρόβλητο το γεγονός της δολοφονίας δυο νέων ανθρώπων από αστυνομικά γκλόμπς. “Χάθηκαν για πάντα, πριν ακόμα θαφτούν, η Ματούλα Κανελλοπούλου κι ο Ιάκωβος Κουμής”, σχολίαζε σοκαρισμένος ο Γιώργος Βότσης από τις στήλες τούτης εδώ της εφημερίδας ( 23/11/80), ενώ το “Αντί” επισήμαινε “την πρόσθετη τραγικότητα της ανωνυμίας και της σιωπής που τους τύλιξε”: “Ούτε καν σαν σύμβολα διεκδικήθηκαν, ούτε κάν μνημονεύτηκαν σαν άτομα στις ανακοινώσεις κομμάτων και οργανώσεων, λές κι ήταν θύματα σεισμών…” Τη σαφέστερη ερμηνεία του φαινομένου έδωσε, με σχόλιό του στο περιοδικό “Αντιθέσεις” (11-12/80, σ.4-5), ο Πέτρος Ευθυμίου: “Η αντιπολίτευση με τη σειρά της, στο μπλοκ των αυτόνομων διαδηλωτών αναγνώρισε ένα θολό μοντέλο μιας άλλης δυνητικής διεξαγωγής του πολιτικού παιγνίου: εκείνης δηλαδή όπου ο `λαός’ μπορεί να μην είναι `μαζί μας’ αλλά και εναντίον μας. Ο κ. Παπανδρέου αισθάνθηκε την κρυφή αλληλεγγύη του συμμέτοχου στην εξουσία όταν κάλυπτε χωρίς όρους τη βαρβαρότητα των ΜΑΤ τη νύχτα της Κυριακής. Γιατί οι λίγες χιλιάδες “εξτρεμιστές” μπορεί να ήταν το προείκασμα εκείνων που συγκρούονταν του χρόνου με την αστυνομία της Πασοκικής κυβέρνησης. (…) Κατά τα άλλα, η Κανελοπούλου κι ο Κουμής ταξιδεύουν μόνοι, παράξενα ερωτηματικά και αδιεκδίκητα σημεία μιας κοινωνίας χωρίς πρόσωπα, μιας Πολιτείας χωρίς φυσιογνωμία, μιας Αριστεράς εν απουσία…”
Πέντε χρόνια αργότερα, όταν έπεφτε ο επόμενος νεκρός του Πολυτεχνείου, ο συγγραφέας των παραπάνω γραμμών ήταν πιά κρατικό στέλεχος κι η οπτική του γωνία σαφώς διαφορετική · τα πράγματα εξακολουθούσαν ωστόσο να κυλάνε προς την κατεύθυνση που αυτός είχε επισημάνει. Αρκεσαν η “ανησυχία” της ηγεσίας της ΓΣΕΕ κι από ένα τηλεφώνημα του Ακη Τσοχατζόπουλου στις ηγεσίες των δυο κομμουνιστικών κομμάτων για να ακυρώσει η ΕΦΕΕ την προγραμματισμένη πορεία διαμαρτυρίας για τη δολοφονία του 15χρονου Μιχάλη Καλτεζά ( διαφωνώντας με την καθοδήγηση του ΚΚΕσ., η ΕΚΟΝ “Ρήγας Φεραίος” ήταν η μόνη από τις πολιτικές νεολαίες που αρνήθηκε να συμμορφωθεί με την αναδίπλωση). Εμειναν έτσι μονάχα οι “αριστεριστές” κι οι “αναρχοαυτόνομοι” να διεκδικούν το δικό τους νεκρό και την τιμωρία του δολοφόνου αστυνομικού. Η υπόθεση έκλεισε με το ουσιαστικό τέλος της Μεταπολίτευσης, επί Οικουμενικής κυβερνήσεως.
Οσο λιγότερο διεκδικήσιμα είναι λοιπόν τα θύματα των κατασταλτικών μηχανισμών, τόσο πιο αναλώσιμα μπορούν να θεωρηθούν από τους δυνάμει φυσικούς και ηθικούς αυτουργούς. Τραγική επιβεβαίωση του κανόνα αποτελούν οι επιδόσεις των τελευταίων χρόνων: Αλβανοί και άλλοι αλλοδαποί μετανάστες, “αντικοινωνικοί” – ή απλώς ανώνυμοι – νέοι που έτυχε να προκαλέσουν τη μοιραία προσοχή κάποιου οργάνου… Ανθρωποι τους οποίους κανένα κίνημα δεν πρόκειται εύκολα να νοιώσει δικούς του, πεσόντες από κοινωνικούς χώρους δίχως προσβάσεις στα δίκτυα της πολιτικής διαμεσολάβησης και των ΜΜΕ. Που όταν χάνονται μέσα στη γενική αδιαφορία, ωστόσο, η ουσία της δημοκρατίας μας όλο και λιγοστεύει.
Ιταλία 1947: Τουλάχιστον 20 νεκροί μέσα στο Νοέμβριο, στη διάρκεια δυναμικών απεργιακών κινητοποιήσεων.
Γαλλία 1948: Δυο νεκροί απεργοί όταν ο στρατός εισβάλλει με τανκς στα κατειλημμένα ορυχεία του Λουάρ και της Γκάρ.
Ιταλία 1948: Φόνος αγρεργάτη απεργού από αστυνομικό στο Τρεσέντα ντι Πο το Μάιο. Αλλοι 7 νεκροί στη Γένοβα, τη Νάπολι, το Λιβόρνο & τον Τάραντα κατά την απεργία που ακολούθησε την απόπειρα δολοφονίας του Τολιάτι (14-15/7).
Ιταλία 1949: Τέσσερις νεκροί κατά την εκκένωση κατειλημμένων τσιφλικιών στη Μελίσα της Καλαβρίας (29/10) και το Μοντεσκαλιόσο (14/12).
Ιταλία 1950: Εξι νεκροί από αστυνομικά πυρά εναντίον εργατικής διαδήλωσης στη Μοντένα (9/1).
Ιταλία 1960: Νικηφόρα αντιφασιστική εξέγερση κατά της στήριξης της χριστιανοδημοκρατικής κυβέρνησης Ταμπρόνι από το MSI. Ενας νεκρός διαδηλωτής στη Λιτσάτα της Σικελίας (5/7), πέντε στο Ρέτζιο Εμίλια (7/7), τρείς στο Παλέρμο & την Κατάνια (8/7).
Γαλλία 1961: Μαζική διαδήλωση Aλγερινών του Παρισιού υπέρ του FLN (17/10) πνίγεται στο αίμα από αστυνομία & παρακρατικούς. Οι νεκροί υπολογίζονται, χοντρικά, σε 140 με 200.
Γαλλία 1962: Διαδήλωση κατά του πολέμου της Αλγερίας χτυπιέται κτηνωδώς από τα ΜΑΤ στο σταθμό του μετρό της Σαρόν (8/2). Οκτώ νεκροί.
Γερμανία 1967: Διάλυση διαδήλωσης κατά της επίσκεψης του Σάχη στο Δυτ. Βερολίνο (2/6). Φόνος του φοιτητή Μπένο Ονεσοργκ από αστυνομικό.
Γερμανία 1968: Δυο νεκροί στο Μόναχο κατά την πολιορκία του εκδοτικού συγκροτήματος Σπρίνγκερ μετά την απόπειρα κατά του Ντούτσκε (11/4).
Γαλλία 1968: Νεκρός από δακρυγόνο στις παρισινές οδομαχίες της 24/5, πνιγμός του μαοϊκού μαθητή Ζίλ Τοτέν στο Σηκουάνα κατά τη διάρκεια καταδίωξής του(10/6), δυο νεκροί απεργοί στο Σοσό και το Μονπελιέ στις 11/6.
Iταλία 1968-70: Εικοσιοκτώ νεκροί σε διαδηλώσεις μεταξύ Απριλίου ’68 και Ιουλίου ’70.
Βρετανία 1972: Αλεξιπτωτιστές ανοίγουν πυρ εναντίον ειρηνικής διαδήλωσης καθολικών στο Λοντοντέρι της Β.Ιρλανδίας. 13 νεκροί (30/1). Μεταξύ 1968 και 1986, 358 άτομα – τα μισά απ’ τα οποία άοπλα – θα σκοτωθούν στη Β.Ιρλανδία απ’τις δυνάμεις της τάξης.
Ιταλία 1975-76: Φόνοι από αστυνομικούς ενός φοιτητή στο Μιλάνο (17/4/75), ενός διαδηλωτή έξω από την ισπανική πρεσβεία της Ρώμης (14/3/76) κι ενός νέου έξω από το Φεστιβάλ της ‘Ουνιτά’ στη Ραβένα (29/7/76).
Ιταλία 1977: Φόνος του αριστερού φοιτητή Φ.Λορούσο από αστυνομικά πυρά στο πανεπιστήμιο της Μπολόνια (11/3). Βίαιη διάλυση φεμινιστικής διαδήλωσης στη Ρώμη (12/5) καταλήγει στο φόνο της 19χρονης Τζ.Μάσι από αστυνομικούς με πολιτικά.
Γαλλία 1977: Δυναμική διαδήλωση 60.000 οικολόγων στη Μαλβίλ, ενάντια στη λειτουργία πυρηνικού αντιδραστήρα. Πολύωρες μάχες με τα ΜΑΤ και 1 νεκρός.
Γαλλία 1980: Φοιτητικές διαδηλώσεις κατά της μείωσης των ξένων φοιτητών. Εισβολή ΜΑΤ στο κατειλημμένο Ζισιέ & θάνατος ενός φοιτητή που πέφτει από τη στέγη (13/5).
Βρετανία 1981: Αλλεπάλληλες ταραχές το καλοκαίρι σε πολλές υποβαθμισμένες συνοικίες. Ενας νεκρός (Τόξτεθ 28/7), χτυπημένος από αστυνομικό όχημα.
Γερμανία 1981: Βίαιη εκκένωση 8 κατειλημμένων σπιτιών στο Δ.Βερολίνο. Ενας νεκρός από πάτημα κλούβας (22/9).
Βρετανία 1984-85: Οκτώ νεκροί στη διάρκεια της 12μηνης απεργίας των ανθρακωρύχων, τρεις τουλάχιστον από τους οποίους χτυπημένοι από αστυνομικά οχήματα ή απεργοσπαστικά φορτηγά.
Γερμανία 1985: Στη διάρκεια αντιφασιστικής συγκέντρωσης στη Φραγκφούρτη (28/9), πυροσβεστική αντλία σκοτώνει τον 36χρονο διαδηλωτή Γκίντερ Σαρε.
Βρετανία 1985: Δυο έγχρωμες νοικοκυρές σκοτώνονται από σφαίρες αστυνομικών στη διάρκεια ερευνών στα σπίτια τους στο Μπρίξτον (28/9) & το Τότεναμ ( 5/10).
Γαλλία 1986: Φόνος του 22χρονου έγχρωμου φοιτητή Μαλίκ Ουσεκίν από αστυνομικούς στο Καρτιέ Λατέν, στο περιθώριο των κινητοποιήσεων κατά του νόμου Ντεβακέ (6/12).
Γερμανία 1989: Αστυνομικό όχημα σκοτώνει αυτόνομο φοιτητή στη διάρκεια επεισοδίων στο Γκέτιγκεν (17/11).
Γαλλία 1988-94: Τουλάχιστον 35 νεκροί από αστυνομικές σφαίρες κατά τη διάρκεια μέτρων τάξης ή αστυνομικών ελέγχων, σύμφωνα με καταγγελίες του τύπου και της Διεθνούς Αμνηστίας.
Βρετανία 1991: Θάνατος ζαϊρινού μετανάστη από ξυλοδαρμό, ενώ περίμενε να κριθεί η αίτησή του για πολιτικό άσυλο (8/10).
Δανία 1991: Μετατροπή 18χρονου σε φυτό λόγω του ποδοπατήματός του από αστυνομικούς σε μια ‘σύλληψη ρουτίνας’ (31/12).
Γερμανία 1993: Φόνος του φερόμενου ως ‘τρομοκράτη’ Β.Γκράμς κατά τη διάρκεια της κράτησής του.
Ιταλία 1993: Εν ψυχρώ φόνος 11χρονου τσιγγάνου από καραμπινιέρους στην Πάντοβα (23/9). Θάνατος 32χρονου τοξικομανή από ξυλοδαρμό σε αστυνομικό τμήμα του Τορίνο (18/12).
Γερμανία 1994: Φόνοι από αστυνομικούς ενός 16χρονου Κούρδου αφισοκολητή στο Ανόβερο τον Ιούνιο κι ενός νιγηριανού μετανάστη στη Φραγκφούρτη τον Αύγουστο.
Βρετανία 1994: Στραγγαλισμός Νιγηριανού κατά τη διάρκεια βίαιης σύλληψής του (16/12).
Βρετανία 1995: Θανάσιμος ξυλοδαρμός του μαύρου ακτιβιστή Μπρ.Ντάγκλας από αστυνομικούς στο Λονδίνο (3/5).
Βρετανία 1996: Θάνατος του 29χρονου μετανάστη Ι.Σέϊ ύστερα από ‘ψεκασμό’ του με δακρυγόνο CS στο Εσεξ (17/3).
Η “τύχη” του να μην είσαι “τυχαίος”
Ο 38χρονος μαθηματικός Νίκος Τεμπονέρας αποτελεί αναμφίβολα την εξαίρεση στη μακριά σειρά των ξεχασμένων νεκρών της μεταδικτατορικής περιόδου. Η εν ψυχρώ δολοφονία του από παρακρατική ομάδα στελεχών της ΟΝΝΕΔ στο κατειλημμένο σχολικό συγκρότημα Βούδ της Πάτρας τα μεσάνυχτα της 8ης Ιανουαρίου 1991 ( σφήνωσαν σιδερολοστό στο κρανίο του, ενώ ήταν ήδη χτυπημένος και πεσμένος στο έδαφος) δεν πέρασε αναπάντητη. Ούτε οι αντιδράσεις περιορίστηκαν στις εν θερμώ τεράστιες διαδηλώσεις και τριήμερες συγκρούσεις χιλιάδων νέων με την αστυνομία στην Πάτρα, την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Για περισσότερα από τρία χρόνια, ένα μαχητικό κίνημα που εκτεινόταν από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις των εκπαιδευτικών μέχρι τμήματα της λεγόμενης `άγριας νεολαίας’ συντήρησε ζωντανή την ανάμνηση του εγκλήματος κι εμπόδισε το γρήγορο κουκούλωμα της υπόθεσης από την – ως γνωστόν τυφλή – δικαιοσύνη, παρόλο που η μάχη δεν έχει ακόμα κριθεί τελεσίδικα. Το Μάρτιο του 1993 ο φυσικός αυτουργός της δολοφονίας, Γιάννης Καλαμπόκας, καταδικάζεται πρωτόδικα σε ισόβια · με την ποινή του μειωμένη σε 17 χρόνια & 3 μήνες από το Εφετείο της Λάρισας το Μάιο του 1994, αναμένεται να ξαναδικαστεί επί της ουσίας τον ερχόμενο Οκτώβριο, αφού ο Αρειος Πάγος με πρόσφατο βούλευμά του έκρινε ότι η ανθρωποκτόνα πρόθεσή του δεν έχει επαρκώς αποδειχτεί.
Αναζητώντας κανείς τα αίτια αυτής της εξαίρεσης, δε μπορεί παρά να σταθεί στην οφθαλμοφανή αίσθηση συνέχειας που συνδέει την “υπόθεση Τεμπονέρα” με ανάλογες εμπειρίες του παρελθόντος: ο νεκρός δεν ήταν απολίτικος αλλά μέλος αριστερής οργάνωσης ( Εργατικό Αντιϊμπεριαλιστικό Μέτωπο), δε βρέθηκε στο χώρο του φονικού τυχαία αλλά για να προστατέψει τους καταληψίες μαθητές του από την επιδρομή των παρακρατικών, δε σκοτώθηκε σε τυχαίο συμβάν αλλά στα πλαίσια μιας εκτεταμένης ημιστρατιωτικής επιχείρησης που συντονιζόταν από τις κατά τόπους νομαρχίες με σκοπό τη “δυναμική ανακατάληψη” των σχολείων. Την επαύριο της δολοφονίας, χιλιάδες πολίτες είδαν να αναβιώνει μπροστά τους η υπόθεση Λαμπράκη.
Μένει να περιμένουμε αν θα δούμε σε ριπλέι και το ξέπλυμα του Γκοτζαμάνη…
Αναζητώντας κανείς τα αίτια αυτής της εξαίρεσης, δε μπορεί παρά να σταθεί στην οφθαλμοφανή αίσθηση συνέχειας που συνδέει την “υπόθεση Τεμπονέρα” με ανάλογες εμπειρίες του παρελθόντος: ο νεκρός δεν ήταν απολίτικος αλλά μέλος αριστερής οργάνωσης ( Εργατικό Αντιϊμπεριαλιστικό Μέτωπο), δε βρέθηκε στο χώρο του φονικού τυχαία αλλά για να προστατέψει τους καταληψίες μαθητές του από την επιδρομή των παρακρατικών, δε σκοτώθηκε σε τυχαίο συμβάν αλλά στα πλαίσια μιας εκτεταμένης ημιστρατιωτικής επιχείρησης που συντονιζόταν από τις κατά τόπους νομαρχίες με σκοπό τη “δυναμική ανακατάληψη” των σχολείων. Την επαύριο της δολοφονίας, χιλιάδες πολίτες είδαν να αναβιώνει μπροστά τους η υπόθεση Λαμπράκη.
Μένει να περιμένουμε αν θα δούμε σε ριπλέι και το ξέπλυμα του Γκοτζαμάνη…
Το “εμπόλεμο” στα μετόπισθεν
Κάποιοι δεν έχουν λόγους να συνεορτάσουν την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στη χώρα μας. Δεν πρόκειται για τους “σεσημασμένους εχθρούς” -που αιωνίως “ζηλεύουν” τις επιδόσεις μας στην κοινωνική οργάνωση και τον πολιτισμό- αλλά για τους χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες που εργάζονται στην Ελλάδα. Ζώντας χωρίς δικαιώματα αντιμετωπίζουν καθημερινά την αδιαφορία και την κατασταλτική μανία του κράτους. Εχουν τους νεκρούς και τους τραυματίες τους, θύματα ενός αθέατου πολέμου που μαίνεται από τις αρχές της δεκαετίας του ’90.
Την περίοδο της “εθνεγερσίας” που ενέσκηψε και στη χώρα μας με την βαλκανική κρίση δεν ήταν εύκολο να καταγραφούν αυτές οι βρόμικες υποθέσεις. Ενώ η τότε κυβέρνηση οργάνωνε τα “ειδικά αποσπάσματα” στη μεθόριο και τις “επιχειρήσεις – σκούπα” στα χωριά και τις πόλεις με την εντολή “βαράτε στο ψαχνό”, πολιτικά στελέχη και ΜΜΕ αποσιωπούσαν την πραγματικότητα, αντέστρεφαν την εικόνα και μιλούσαν για την “απειλή των αλλοδαπών”. Συγκαλύπτονταν ακόμα και τα λιγοστά επεισόδια που έφταναν στο φως της δημοσιότητας. Επώνυμες μαρτυρίες αλβανών πολιτών, για δολοφονίες και απίστευτα βασανιστήρια που υπέστησαν φίλοι τους στην Ελλάδα θεωρήθηκαν “απόπειρες δυσφήμισης της χώρας μας”. Ο Μανώλης Καλαμίδας π.χ, ως εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ τότε, κόντεψε να θέσει εκτός νόμου το “Ρόιτερ” στις 19.2.1992, όταν το ειδησεογραφικό πρακτορείο τόλμησε να διανείμει διασταυρωμένα περιστατικά από τις αλβανοφαγικές δραστηριότητες των ελληνικών περιπόλων. Η Δημοκρατία μας έφτασε στο σημείο να καταδικάσει τέσσερις νέους της “Αντιπολεμικής Αντιεθνικιστικής Συσπείρωσης” επειδή στις 4.4.1992 μοίραζαν κείμενο στο οποίο υποστήριζαν ότι: “μας λένε ψέματα και μας δηλητηριάζουν με τον εθνικισμό, την πολεμοκαπηλεία και το ρατσισμό. Θέλουν να μας κάνουν να δεχόμαστε αδιάφορα τις δολοφονίες αλβανών φυγάδων στα σύνορα από ειδικά στρατιωτικοαστυνομικά σώματα που έχουν συγκροτήσει”. Το δικαστήριο έκρινε ότι “διέσπειραν ψευδείς ειδήσεις και φήμες ικανές να επιφέρουν ανησυχίες και φόβο στους πολίτες, να κλονίσουν την εμπιστοσύνη του κοινού στις ένοπλες δυνάμεις της χώρας και να επιφέρουν διαταραχή στις διεθνείς σχέσεις της χώρας”!
Κάθε φόνος “λαθρομετανάστη” που φτάνει ως τα ΜΜΕ, συνοδεύεται από τα κωμικοτραγικά αστυνομικά δελτία περί “τυχαίας εκπυρσοκρότησης” ή “πυροβολισμού στον αέρα που κατά λάθος πέτυχε τον ύποπτο στην καρδιά”! Αν το κόλπο δεν πείθει, τότε επιστρατεύεται η υποτιθέμενη επικινδυνότητα του θύματος. Στον “ιδιωτικό τομέα” οι δολοφόνοι παρουσιάζονται ως πανικόβλητοι από την εγκληματικότητα των ξένων στην περιοχή τους. Στην πραγματικότητα όμως, το θύμα δεν έχει διαπράξει κανένα αδίκημα, ή το πολύ πολύ να έχει επιχειρήσει να αφαιρέσει κάποιο ευτελές αντικείμενο. Θυμίζουμε τους δυο νεκρούς κλέφτες ποδηλάτων στην Ηλεία (Μάρτιος ’94) και στην Πιερία (Φεβρουάριος ’96) και τον πυροβολημένο από αγροφύλακα στον Τύρναβο κλέφτη καρπουζιού τον περασμένο μήνα.
Για να σχετικοποιηθεί το φαινόμενο της βίας κατά των ξένων, που δεν φαίνεται να κοπάζει, διανέμονται από το κράτος στατιστικές με στόχο να το δικαιολογήσουν. Δημοσιεύονται ξανά και ξανά οι ίδιες λίστες της παραβατικότητας των μεταναστών, στις οποίες αποκρύπτεται το γεγονός ότι ο κύριος όγκος τους αφορά αδικήματα που έχουν σχέση με την ίδια τους την υπόσταση στην ελληνική κοινωνία. Δηλαδή είναι όλοι “παράνομοι”, διότι η Δημοκρατία μας δεν θέλει να τους νομιμοποιήσει.
Οι μεν και οι δε
ΣΙΔΕΡΗΣ ΙΣΙΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ. Μέλος της αριστερής οργάνωσης Κ.Ο.Μαχητής, ο 16χρονος μαθητής κόλλαγε αφίσες στην πλατεία Κοτζιά την παραμονή της Πρωτομαγιάς του 1976, όταν κατέφθασαν τα αστυνομικά όργανα για συλλήψεις. Στην προσπάθειά του να ξεφύγει, παρασύρθηκε από διερχόμενο αυτοκίνητο στην Πειραιώς. Η κηδεία του μετατράπηκε σε μαχητική διαδήλωση με κεντρικό σύνθημα ‘Κάτω η Νέα Τρομοκρατία’.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΡΩΝΗΣ. Ο ιδιόρρυθμος γιατρός βρήκε το θάνατο στις 11 Ιουλίου 1978, κατά τη διάρκεια νυχτερινής εισβολής των νεοσύστατων τότε ΜΕΑ στο σπίτι του. Είχε προηγηθεί πολυήμερη καμπάνια της εφημερίδας ‘Το Βήμα’ για την εξουδετέρωσή του και τον τερματισμό της “ατμόσφαιρας ανυπαρξίας του κράτους” που δημιουργούσε η θορυβώδης παρουσία του στη μέση του Π. Φαλήρου.
ΣΩΤΗΡΙΑ ΒΑΣΙΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ. Μέλος της ΚΝΕ, η φοιτήτρια του Παντείου μοίραζε το μεσημέρι της 28ης Ιουλίου 1980 έξω από το εργοστάσιο της ΕΤΜΑ στο Βοτανικό προκηρύξεις για την εργατική διαδήλωση της επομένης εναντίον της λιτότητας. Εξερχόμενο λεωφορείο της εταιρείας τη χτύπησε, πολτοποιώντας το κεφάλι της. Το ίδιο βράδι η 3η βάρδια του εργοστασίου προχώρησε σε απεργία διαμαρτυρίας, ενώ τα ΜΑΤ αναλάμβαναν να ‘καθαρίσουν’ την περιοχή από τους συγκεντρωμένους πολίτες. Με ανακοίνωσή της, η κυβέρνηση Γ. Ράλλη εξέφρασε τη δυσφορία της για “τις προσπάθειες που καταβάλλονται να πολιτικοποιηθεί το αστυνομικό δελτίο”. Εντελώς διαφορετική γνώμη είχαν φυσικά οι χιλιάδες κόσμου που συνόδευσαν την 21χρονη φοιτήτρια στην τελευταία της κατοικία με συνθήματα `Λεύτερος συνδικαλισμός’ και `Οχι άλλο αίμα για την εργοδοσία’.
ΤΑΣΟΣ ΜΑΓΛΑΡΙΔΗΣ. Παλαίμαχος ΕΑΜίτης, συμμετείχε σε συγκέντρωση αντιστασιακών που στις 28 Οκτωβρίου 1980 επιχείρησαν να παρελάσουν στη Νεάπολη Θεσσαλονίκης. Στη διασταύρωση των οδών Ελ. Βενιζέλου & Β. Γεωργίου δέχτηκαν επίθεση της αστυνομίας, με γκλόμπς και κλοτσιές. Χτυπημένος άσχημα στο κεφάλι, ο 76χρονος αγωνιστής μεταφέρθηκε στο ΑΧΕΠΑ για να υποκύψει στις 30 Νοεμβρίου.
ΚΟΥΜΗΣ – ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ. Οταν στις 16 Νοεμβρίου 1980 η αριστερή μειοψηφία της ΕΦΕΕ επιχείρησε να σπάσει την κυβερνητική απαγόρευση για πορεία μέχρι την αμερικανική πρεσβεία, τα ΜΑΤ μετέτρεψαν το κέντρο της Αθήνας σε πραγματικό σφαγείο. Από τα γκλόμπς σκοτώθηκαν η 21χρονη εργάτρια Σταματίνα Κανελλοπούλου κι ο 26χρονος φοιτητής της Νομικής Ιάκωβος Κουμής. Η κυβέρνηση περιορίστηκε να εκφράσει την οργή της για τις “οργανωμένες ομάδες αναρχικών και εξτρεμιστικών στοιχείων” που “αμαύρωσαν τη μεγάλη λαϊκή επέτειο και προκάλεσαν βάναυσα τα δημοκρατικά και ειρηνικά αισθήματα του συνόλου του ελληνικού λαού”, διευκρινίζοντας απλώς ότι “για τις συνθήκες υπό τις οποίες σημειώθηκε ο θάνατος νεαρής εργάτριας διετάχθησαν διοικητικές ανακρίσεις”. Εξίσου διακριτικός απέναντι στην αστυνομική βία υπήρξε ο Ανδρέας Παπανδρέου, ενώ το σύνολο των ΜΜΕ έσπευσε να ρίξει την ευθύνη της σφαγής στους (μη κατονομαζόμενους) “2.000 προβοκάτορες”.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΛΤΕΖΑΣ. Ο φόνος του 15χρονου μαθητή από τον αστυφύλακα Αθανάσιο Μελίστα με σφαίρα στο πίσω μέρος της κεφαλής κατά τη διάρκεια μικροεπεισοδίων στις παρυφές της πλατείας Εξαρχείων ήταν το αποκορύφωμα ενός χρόνου βίαιων `επιχειρήσεων αρετής’. Οι παραιτήσεις των προϊσταμένων του Υπουργείου Δημ. Τάξεως Τσούρα και Κουτσόγιωργα δεν έγιναν δεκτές, τα ΜΑΤ εισέβαλαν στο Χημείο συλλαμβάνοντας 37 νέους και το κέντρο της Αθήνας έζησε άγριες ώρες – με χιλιάδες αγανακτισμένους διαδηλωτές, κατάληψη του ΕΜΠ και κοινό αγώνα “αγανακτισμένων πολιτών” της ΠΑΣΚΕ με φασιστικές ομάδες κατά της `αναρχίας’. Καταδικασμένος πρωτόδικα σε δυόμισι χρόνια φυλάκιση (με ανασταλτικό χαρακτήρα), ο Μελίστας θα αθωωθεί στις 25/1/1990 από το Εφετείο.
ΑΓΓΕΛΟΣ ΜΑΥΡΟΕΙΔΗΣ. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1986 ο 60χρονος εργάτης της ΕΔΟΚ-ΕΤΕΡ πραγματοποιούσε μαζί με 650 συναδέλφους του καθιστική διαμαρτυρία έξω από το Υπ. Βιομηχανίας, ύστερα από άρνηση της υφυπουργού Β.Παπανδρέου να τους δεχτεί για το θέμα της μη καταβολής δεδουλευμένων τους. Αστυνομικοί τους απώθησαν βίαια με αποτέλεσμα το σοβαρό τραυματισμό του. Πέθανε από μετατραυματική επιπλοκή στο ΚΑΤ (12/9/86).
“ΚΑΠΑ ΜΑΡΟΥΣΗ”. Η μαζικότερη σφαγή πολιτών από τις δυνάμεις καταστολής συνέβη στις 10 Ιανουαρίου 1991. Την επαύριο της δολοφονίας του καθηγητή Τεμπονέρα, μικροεπεισόδια στις παρυφές διαδήλωσης 100.000 ατόμων στην Αθήνα κατέληξαν σε πολύωρες συγκρούσεις χιλιάδων νέων με τα ΜΑΤ. Ενα από τα 4.000 δακρυγόνα που επισήμως ρίχτηκαν κατά των διαδηλωτών προκάλεσε πυρκαγιά στο βιβλιοχαρτοπωλείο Λίβα και στο κτίριο του ‘Κ. Μαρούση’. Νεκροί από ασφυξία ανασύρθηκαν ο 32χρονος επιχειρηματίας Περικλής Ρεπάκης, ο 57χρονος δικηγόρος Μανόλης Κοντόπουλος, ο 59χρονος χρυσοχόος Ιωάννης Νεμετζίδης κι ένα – αγνώστων στοιχείων – νεαρό άτομο. Παρά την ύπαρξη πλήθους επώνυμων μαρτύρων (όχι μόνο διαδηλωτών) για τα αίτια της πυρκαγιάς, η υπηρεσιακή ΕΔΕ έκλεισε την υπόθεση κάνοντας λόγο για “εμπρησμό του κτιρίου από αναρχικούς”…
ΣΟΥΛΕΙΜΑΝ ΑΚΙΑΡ. Τούρκος πρόσφυγας συνελήφθη στις 21 Ιανουαρίου 1991 στην Αθήνα με την κατηγορία της διακίνησης ναρκωτικών. Σακατεμένος από τα βασανιστήρια, μεταφέρθηκε στο ΚΑΤ όπου ξεψύχησε στις 29 Ιανουαρίου. Ο υπουργός Δημ. Τάξης Βασιλειάδης κάλυψε πλήρως τους υφισταμένους του και η υπόθεση μπήκε στο αρχείο.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΓΙΑΚΑΣ. Ο 28χρονος νέος έκανε τη νυχτερινή βόλτα του στην ερημιά του Μοσχάτου, όταν βρέθηκε ξαφνικά μπροστά σε εποχούμενους οπλοφόρους με πολιτικά που ζήτησαν τα στοιχεία του. Τρομοκρατημένος το έβαλε στα πόδια για να δεχτεί πισώπλατα τέσσερις σφαίρες από τον αρχιφύλακα Ευάγγελο Λαγουδάκη. Αντιμέτωπη με το γεγονός ότι ο αδικοσκοτωμένος δε βαρυνόταν με το παραμικρό αδίκημα, η ηγεσία της αστυνομίας φρόντισε να ‘διαρεύσει’ ότι το θύμα “είχε ψυχολογικά προβλήματα”…
ΛΟΥΤΦΗ ΟΣΜΑΝΤΖΕ. Ο 40χρονος μουσουλμάνος από την Ξάνθη συνελήφθη στις 14 Ιανουαρίου 1996 μεθυσμένος στο Βύρωνα και μεταφέρθηκε στο τοπικό αστυνομικό τμήμα. Στις 10μμ της επόμενης μέρας ήταν νεκρός. Ο ιατροδικαστής Μ. Νόνας διαπίστωσε ότι ο θάνατός του προήλθε από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου κατά τη διάρκεια ξυλοδαρμού του.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ
Λουίτζι Φεραγιόλι “Αυταρχική δημοκρατία και κριτική της πολιτικής” (Αθήνα 1985, εκδ. Στοχαστής). Εξαιρετικά διεισδυτική ανάλυση των χαρακτηριστικών και – κυρίως – των ορίων της σύγχρονης `συναινετικής δημοκρατίας’.
Ετιέν Μπαλιμπάρ “Τα όρια της δημοκρατίας” ( Αθήνα 1993, εκδ. Ο Πολίτης). Οι δημοκρατικοί θεσμοί, τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι νέες διαχωριστικές γραμμές στη μεταψυχροπολεμική εποχή.
Αυτόνομης Πρωτοβουλίας Πολιτών “Αυτοί οι αγώνες συνεχίζονται. Χρονικό και ντοκουμέντα από τους αγώνες του λαού μας. Διχτατορία – Μεταπολίτευση” (Αθήνα 1983). Λεπτομερειακή παρουσίαση των μαζικών κινημάτων της περιόδου 1972-1980, με πλήθος στοιχεία για τα θύματα της κρατικής βίας.
Πατρίκ Σήλ & Μωρίν Μακονβίλ “Η γαλλική επανάσταση του 1968″ (Αθήνα 1971, εκδ. Νέοι Στόχοι & επανεκδ. Θεωρία 1982). Αναμφίβολα η καλύτερη ελληνόγλωσση εξιστόρηση του γαλλικού “Μάη”. Αναφορές στους ξεχασμένους και μη νεκρούς της εξέγερσης.
Paul Ginsborg “A history of contemporary Italy. Society and politics, 1943- 1988″ (Λονδίνο 1990, εκδ. Penguin). Η σύγχρονη ιταλική ιστορία, με έμφαση στην παρέμβαση των κατά καιρούς κοινωνικών κινημάτων. Πολλαπλές αναφορές στα ανθρώπινα θύματα της κρατικής καταστολής.
ΔΕΙΤΕ
Το μίσος ( La haine) του Ματιέ Κασοβίτς (1995). Ενα 24ωρο των λαϊκών προαστείων του Παρισιού, μέσα από το βλέμμα μιας παρέας άνεργων νέων που περιφέρονται στους δρόμους ενώ ένας φίλος τους χαροπαλεύει στο νοσοκομείο χτυπημένος από αστυνομικό.
Το βάθος του ουρανού είναι κόκκινο ( Le fond de l’ air est rouge) του Κρις Μαρκέρ (1978). Πεντάωρο ντοκιμαντέρ με θέμα τα κοινωνικά κινήματα και τις αναζητήσεις των δεκαετιών του ’60 & του ’70. Ειδική αναφορά στους νεκρούς αγωνιστές, με προσκλητήριο πεσόντων κι εξαιρετικά πλάνα από την κηδεία /διαδήλωση του Π. Οβερνέ.
Ο ταχυδρόμος (Il postino) των Μάικλ Ράντφορντ (1994). Η ιστορία του ευαίσθητου ιταλού ταχυδρόμου και της πιο όμορφης κοπέλας του νησιού τελειώνει με το φόνο του πρώτου σ’ ένα από τα αιματηρά εργατικά συλλαλητήρια του ’50.
via Κόκκινη γωνιά
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου