Η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ και οι παράπλευρες απώλειες στην υπόλοιπη ευρωζώνη

Γιατί η έξοδος από το ευρώ θα ήταν ολέθριο σφάλμα

http://antikleidi.wordpress.com

Άρθρο της εφημερίδας Wall Street Journal.

Τα έκτακτα γεγονότα της περασμένης εβδομάδας στην Ευρώπη,  μπορεί να έχουν άσχημες συνέπειες γιατί κατέρριψαν ένα ταμπού: τη δημόσια συζήτηση από τους Ευρωπαίους ηγέτες σχετικά με το αν η Ελλάδα μπορεί να βγεί από το κοινό νόμισμα.

Εφόσον δεν θα γίνει τελικά το δημοψήφισμα, οι πιθανότητες της Ελλάδα να εγκαταλείψει το ευρώ έχουν μειωθεί. Αλλά η δημοσιοποίηση της δυνατότητας εξόδου, αντίκειται στο πιο σημαντικό κανόνα που διέπει το συγκεκριμένο ζήτημα: Εάν πρόκειται να γίνει κάτι τέτοιο, δεν το διαφημίζεις εκ των προτέρων. Το μήνυμα ότι η έξοδος είναι εφικτή, δημιουργεί τον κίνδυνο να δημιουργηθεί κρίση εμπιστοσύνης με  δυνητικά καταστροφικές συνέπειες.

“Η προοπτική της εξόδου της Ελλάδας από την ζώνη του ευρώ,  δεν αντιμετωπίζεται τις περισσότερες φορές με τον ανάλογο φόβο και τρόμο», υποστηρίζει ο Willem Buiter, επικεφαλής οικονομολόγος της Citigroup. Για την Ελλάδα η έξοδος από το ευρώ θα είχε σαν αποτέλεσμα την οικονομική κατάρρευση, με σημαντικές παράπλευρες απώλειες στην υπόλοιπη ζώνη του ευρώ.

Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι ότι εφόσον μια χώρα σηματοδοτήσει ότι  προετοιμάζει αλλαγή νομίσματος,  αυτό θα οδηγήσει σε μεγάλη υποτίμηση καθώς ο κόσμος θα αποσύρει τα χρήματα από τις τράπεζες, απειλώντας την κατάρρευση τόσο των τραπεζών όσο και των οικονομικών αγορών.

Το ποσό των καταθέσεων σε ελληνικές τράπεζες είναι συνεπώς ένας σημαντικός δείκτης για το πώς οι Έλληνες βλέπουν την προοπτική της εξόδου από την ζώνη του ευρώ. Οι Ελληνικές τράπεζες υφίστανται μια αργή, αλλά σημαντική πτώση στις καταθέσεις. Στοιχεία από την Τράπεζα της Ελλάδα δείχνουν ότι οι καταθέσεις των νοικοκυριών   έχουν μειωθεί κατά το ένα πέμπτο, από 196,9 δις ευρώ στο τέλος του 2009, σε 157 δις ευρώ τον περασμένο Αύγουστο (τον τελευταίο μήνα για τον οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία).

Αν θα έπρεπε να εγκαταλείψει η Ελλάδα το ευρώ, αυτό πιθανότατα θα γινόταν με μη οργανωμένο τρόπο, σε αντίθεση με την μετάβαση από τη δραχμή στο ευρώ το 2002.

Η μεγάλη ταχύτητα των εξελίξεων θα καταστούσε άνευ αντικειμένου τα νομικά επιχειρήματα σχετικά με την απουσία πρόβλεψης εξόδου κάποιας χώρας από το κοινό νόμισμα (με βάση τις Ευρωπαϊκές Συνθήκες). Και δεδομένου ότι η έξοδος από το ευρώ είναι πιθανό να συνοδευτεί με περιοριστικά μέτρα για τα κεφάλαια καθώς και άλλα μέτρα που  αντίκεινται στην Ευρωπαϊκή νομοθεσία, θα κατέληγε σε αποχώρηση από την ΕΕ, ίσως προσωρινά.

Οι ιστορικοί μπορούν να αναφέρουν παραδείγματα διάλυσης νομισματικών ενώσεων, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ κατά την έναρξη του Εμφυλίου Πολέμου το 1861. Οι οικονομολόγοι λένε ότι ο καλύτερος παραλληλισμός που μπορεί να γίνει είναι με την διάλυση της Αυστροουγγρικής Νομισματικής Ένωσης το 1919.

Η κύρια μέθοδος εξόδου ήταν η σφράγιση των υπαρχόντων χαρτονομισμάτων, η επιβολή υποχρεωτικών δανείων στις κυβερνήσεις, ο έλεγχος των κεφαλαίων και η απαγόρευση των ταξιδιών έτσι ώστε να αποτραπεί η μεταφορά μετρητών από  το αδύναμο νόμισμα  σε ισχυρά νομίσματα.

Το μοντέλο αυτό, θεωρητικά, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και στη ζώνη του ευρώ. Σύμφωνα με μελέτη της UBS που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο, παράλληλα με τον έλεγχο των κεφαλαίων και τον αποκλεισμό των συνόρων, τα πραγματικά νομίσματα (ευρώ) θα μπορούσαν να σφραγιστούν και να μετατραπούν στο εθνικό νόμισμα. Οι τραπεζικοί λογαριασμοί θα μπλοκάρονταν  και στη συνέχεια θα μετατρέπονταν με μια αυθαίρετη συναλλαγματική ισοτιμία.

Τις προηγούμενες φορές που διαλύθηκαν νομισματικές ενώσεις ήταν πρακτικά πιο εύκολο. Οι κυβερνήσεις μπορούσαν να κλείσουν τα σύνορά τους για να δοθεί χρόνος για την εξάλειψη των παλιών νομισμάτων ή για την ανταλλαγή τους με νέα νομίσματα. Δεν υπήρχαν μηχανογραφημένοι χρηματοοικονομικοί λογαριασμοί. Η κατάσταση σήμερα στην Ευρώπη  είναι πιο περίπλοκη.

Μία από τις κύριες επιπλοκές της εξόδου από το ευρώ, έχει να κάνει με το χρέος. Η εναλλαγή στα νομίσματα θα απαιτήσει αλλαγές στην εθνική νομοθεσία ώστε οι μισθοί και τα εισοδήματα  να καταβάλλονται στο νέο νόμισμα. Οι εγχώριες συμβάσεις-συμπεριλαμβανομένου και του χρέους των ενυπόθηκων δανείων και πιστωτικών καρτών-θα πρέπει να μετατραπούν στο νέο νόμισμα, έτσι ώστε να αποφευχθεί η άμεση πτώχευση των περισσότερων νοικοκυριών, αφού αλλιώς τα χρέη τους θα παραμείνουν αμετάβλητα ενώ το εισόδημά τους θα συρρικνωθεί λόγω της υποτίμησης.

Ιδιώτες οφειλέτες-συμπεριλαμβανομένων των τραπεζών-με χρέη εκτός Ελλάδα δεν θα μπορέσουν να τα αποπληρώσουν στο νέο εθνικό νόμισμα και θα οδηγηθούν σε πτώχευση. Οι αντιδικίες θα είναι συχνές.

Επιπλέον η κυβέρνηση θα έχει να αντιμετωπίσει μια μεγάλη κρίση χρέους. Μη μπορώντας να δανειστεί από τις χρηματοπιστωτικές αγορές, και κατά πάσα πιθανότητα από τους πρώην εταίρους της στην Ευρωζώνη, θα αναγκαστεί να μειώσει το δημοσιονομικό της έλλειμμα στο μηδέν. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει πιθανότατα να αναστείλει τις πληρωμές τόκων προς τους πιστωτές.

Το ποσοστό του δημοσίου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ θα ανέβει στα ύψη. Η οικονομία θα συρρικνωθεί, καθώς το νέο εθνικό νόμισμα θα υποτιμηθεί έναντι του ευρώ, ενώ τα περισσότερα κρατικά ομόλογα  θα εξακολουθήσουν να είναι σε ευρώ.

Στην περίπτωση της Ελλάδα, τα περισσότερα κρατικά ομόλογα έχουν εκδοθεί βάσει της ελληνικής νομοθεσίας, οπότε μπορούν να μετατραπούν στη δραχμή. Η αναδιάρθρωση του χρέους που συμφώνησαν την προηγούμενη εβδομάδα οι ηγέτες της Ευρωζώνης, θα ‘κουρέψει’ το ιδιωτικό χρέος της στο μισό, όμως τα ομόλογα θα υπόκεινται πια στο Αγγλικό δίκαιο, καθιστώντας αδύνατη τη μετατροπή. (Είναι ένας πιθανός λόγος για τον οποίο οι πιστώτριες τράπεζες επέμεναν για αυτή την μετατροπή). Έτσι, τα περισσότερα από τα δάνεια της χώρας θα εξακολουθήσουν να είναι σε ευρώ.

Αν όλα τα παραπάνω δεν είναι αρκετά να δείξουν το μέγεθος του προβλήματος, πρέπει να συμπληρώσουμε ότι πολλοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι τα οικονομικά οφέλη από μια απότομη υποτίμηση του νομίσματος θα είναι περιορισμένα. Το κόστος εργασίας και άλλες δαπάνες θα μειωθούν, όμως η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας θα είναι βραχύβια, ελλείψει περαιτέρω διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας, στις αγορές προϊόντων και στο δημόσιο τομέα. Με άλλα λόγια, τα οφέλη θα εξανεμιστούν γρήγορα από τον πληθωρισμό των μισθών.

Περίληψη: Αν το να μπει η Ελλάδα στο ευρώ ήταν ένα λάθος με τραγικές συνέπειες, εγκαταλείποντας το ευρώ δεν θα αναιρεθεί το σφάλμα. Αντίθετα, θα μπορούσε να μεγαλώσει την τραγωδία.

______

Έξοδος από το ευρώ; Κάποια πράγματα που η κυβέρνηση θα πρέπει να κάνει:

• Η μετάβαση κατά την διάρκεια αργιών, για να αποτραπεί απόσυρση καταθέσεων.
• Αποτροπή φυγής κεφαλαίων μέσω της θέσπισης προσωρινών ελέγχων κεφαλαίου, και απαγόρευσης ταξίδιών.
• Αλλαγή των νόμων για μισθούς και εισοδήματα έτσι ώστε να εκφράζονται στο νέο εθνικό νόμισμα.
• Μετατροπή των ενυπόθηκων δανείων και άλλων χρεών στο νέο νόμισμα.
• Προετοιμασία σχεδίου για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.
• Σχέδιο για την εξισορρόπηση του προϋπολογισμού, επειδή δεν θα μπορεί να δανειστεί η χώρα.
• Ορισμός δημοσιονομικού και νομισματικού πλαισίου για την ανοικοδόμηση της αξιοπιστίας της πολιτικής.
• Ετοιμασία νέων χαρτονομισμάτων και κερμάτων για διανομή.
• Επαναπρογραμματισμό υπολογιστών, ταμειακών μηχανών και μηχανημάτων πληρωμής