Άλκης Ρήγος: Αν η Ιστορία δίδασκε…πόσα από τα επερχόμενα θα αποφεύγονταν...

ΣΧΕΤΙΚΆ ΜΕ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΉ ΠΑΥΣΗ ΤΩΝ ΠΡΥΤΑΝΙΚΩΝ ΑΡΧΏΝ ΑΠΌ ΤΟΝ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟ

   Στην ιστορία του ελληνικού πανεπιστημίου από το 1837 μέχρι σήμερα , έχουν υπάρξει λόγο του ανώμαλου πολιτικού μας βίου, κατά καιρούς παύσεις καθηγητών για πολιτικούς λόγους πολλές φορές, εκείνο που ουδέποτε έχει συμβεί είναι η παύση και μάλιστα όλων των εκλεγμένων Πρυτανικών Αρχών με μεταβατική μάλιστα νομοθετική διάταξη. 

    Καμία δικτατορική εκτροπή και είχαμε αρκετές τον 20^ο αιώνα δεν διανοήθηκε κάτι τέτοιο. Και είναι εντυπωσιακό ότι αυτό επιχειρείται με το τωρινό νομοσχέδιο μετάλλαξης του ελληνικού πανεπιστημίου που εισάγεται σήμερα στη Βουλή της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας . Για την ιστορία –μια που μου ζητήθηκε από συναδέλφους– η μόνη περίπτωση παύσης Πρύτανη έγινε κατά την διάρκεια της δικτατορίας της 4^ης Αυγούστου τον Νοέμβριο του 1937 και αφορούσε τον εκλεγμένο για την ακαδημαϊκή χρονιά 1937-38 Πρύτανη του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης και καθηγητή Κοινωνιολογίας Αβροτέλη Ελευθερόπουλο! 

   Έναν από τους δύο πρώτους και μοναδικούς μέχρι την δεκαετία του 1960 καθηγητές αυτού του αντικειμένου, ο άλλος ήταν ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών που είχε παραιτηθεί το 1935 για να συμμετάσχει στις εκλογές. Ο Αβροτέλης Ελευθερόπουλος επιστήμονας με διεθνή καριέρα –καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης ανάμεσα στους ακροατές των εκεί παραδόσεων του συγκαταλέγεται και ο Λένιν– και σύμφωνα με τον Μανώλη Ανδρόνικο «επιβλητική μορφή, με αυστηρό μαύρο πάντα κουστούμι, κάτασπρα μακριά μαλλιά και στητό κορμί» είχε καθιερώσει στη δεκαετία του 1930 ελεύθερα μαθήματα συζήτησης των συγχρόνων κοινωνικών προβλημάτων μέσα από μια ελεύθερη κριτική μαρξιστική οπτική, τα οποία παρακολουθούσαν φοιτητές όλων των σχολών καθώς και μαθητές των γυμνασίων και πολίτες της πόλης. Αυτόν τον επιστήμονα εξέλεξαν οι συνάδελφοί του για Πρύτανη εκείνη την χρονιά τον Οκτώβριο της οποίας ο τότε βασιλιάς Γεώργιος ο Β’ αποφάσισε να επισκεφτεί επίσημα το Πανεπιστήμιο της συμπρωτεύουσας. Τις παραμονές της επίσκεψης ζητήθηκε από τον Πρύτανη να παραδώσει την χαιρετιστήρια ομιλία του στην Ασφάλεια για… έλεγχο του περιεχομένου της. Στην επίσημη υποδοχή του Βασιλιά στην αίθουσα Τελετών του Πανεπιστημίου ο Πρύτανης έβγαλε από την τήβεννο δυο ομιλίες την δική του και την διορθωμένη από την Ασφάλεια του Μανιαδάκη και ρώτησε τον Γεώργιο ποια επιθυμεί να του διαβάσει, ο Βασιλιάς αναγκαστικά απάντησε «προφανώς τη δική σας» όπως και έγινε. Μόνο που την επομένη ο κ. Πρύτανης είχε παυτεί όχι μόνο των… ακαδημαϊκών καθηκόντων του αλλά είχε και συλληφθεί!

  
   Το γεγονός δεν πέρασε βέβαια χωρίς αντιδράσεις και έντονες διαμαρτυρίες των φοιτητών και της κοινωνίας της Θεσσαλονίκης αποτελεί δε την απαρχή των αντιδικτατορικών εκδηλώσεων στη συμπρωτεύουσα. 

  Η Μαρία Καραγιώργη φοιτήτρια τότε της Φιλοσοφικής της Θεσσαλονίκης θυμάται και καταγράφει:

« …μετά την σύλληψη ο αναβρασμός ανάμεσά στους φοιτητές ήταν μεγάλος. Η οργάνωσή μας αποφάσισε να πραγματοποιήσουμε παράνομη συγκέντρωση διαμαρτυρίας στο προαύλιο του Πανεπιστημίου. Από στόμα σε στόμα και από αυτί σε αυτί, την καθορισμένη ώρα ένας μεγάλος αριθμός φοιτητών βρίσκονταν μπροστά στο χώρο του Αναγνωστηρίου και της πρώην Φοιτητικής Λέσχης. Σε μια στιγμή ένας φοιτητής ξεπετάχθηκε και μίλησε και οι άλλοι, σαν ένας άνθρωπος άρχισαν να φωνάζουν:

-  Θέλουμε τον Πρύτανη μας ! Θέλουμε τον Πρύτανή μας !

-  Κάτω η δικτατορία

-  Κάτω η τρομοκρατία 

…Ώσπου να ειδοποιηθεί η ίδια η Ασφάλεια και να φτάσει οι φοιτητές είχαν σκορπίσει. Επακολούθησαν συλλήψεις…όμως μια τέτοια ανοιχτή αντιδικτατορική εκδήλωση είχε γενικότερη απήχηση στη Θεσσαλονίκη…» 

Αν η Ιστορία δίδασκε…πόσα από τα επερχόμενα θα αποφεύγονταν.

Άλκης Ρήγος