Georges Sorel-Προς υπεράσπιση του Λένιν (πρώτο μέρος)

Πηγή: Radical Desire

Georges Sorel

Προς υπεράσπιση του Λένιν (1919)

Μτφρ.: Radical Desire

Στις 4 Φεβρουαρίου του 1918 η Le Journal de Genève δημοσίευσε, κάτω απ' τον τίτλο "Ο άλλος κίνδυνος", ένα άρθρο το μεγαλύτερο μέρος του οποίου αναδημοσιεύω πιο κάτω:

Το μεγάλο επαναστατικό κύμα, το οποίο ξεκίνησε εξ Ανατολών, απλώνεται στην Ευρώπη, περνά απ' τις γερμανικές πεδιάδες, και σκάει ήδη στα βράχια στους πρόποδες των Άλπεων. Πρέπει να διαμαρτυρηθούμε που η χώρα μας θα πρέπει να περάσει από την ύψιστη δοκιμασία για να κερδίσει μετά βεβαιότητος το δικαίωμά της να υπάρχει στον νέο κόσμο τον οποίο θα γεννήσει ο πόλεμος. Οι τετριμμένοι και ματαιόδοξοι καυγάδες μας ανάμεσα στους Γαλλο-Ελβετούς και τους Γερμανο-Ελβετούς είναι μια παλιά σελίδα, μια θλιβερή σελίδα στην οποία δεν πρέπει να επιστρέψουμε. Έχει σκαφτεί άλλος λάκκος που θα είναι πολύ πιο δύσκολο να ξαναγεμιστεί με χώμα.

Γίνεται όλο και περισσότερο προφανές ότι μια διεθνιστική αναταραχή, η οποία είναι τόσο σχεδιασμένη όσο και μεθοδική, απλώνεται στις μεγάλες μας πόλεις. Αναζητά να προτρέψει, μέσω της βίας, σε μια επανάσταση η οποία, ξεκινώντας απ' την Ελβετία, θα προχωρούσε στις γειτονικές χώρες βήμα-βήμα.

[...] Πριν τον πόλεμο, προπαγανδίστηκε ένα δόγμα για τη βία στους συνδικαλιστικούς κύκλους το οποίο είχε προφανή συγγένεια με αυτό των γερμανών ιμπεριαλιστών. Στους Στοχασμούς για τη βία του, ο Ζορζ Σορέλ διακήρυττε αυτό το νέο ευαγγέλιο: "Ο ρόλος της βίας", έλεγε, "μάς φαίνεται μοναδικά μεγάλος στην ιστορία, εφόσο είναι η ωμή και άμεση έκφραση της ταξικής πάλης." Τίποτε δεν μπορεί να γίνει παρεκτός μέσα απ' τη βία. Απλώς είναι απαραίτητο να μην ακείται πια από τα πάνω προς τα κάτω, όπως πριν, αλλά από τα κάτω προς τα πάνω. Δεν υπάρχει πρόθεση να μπει τέλος στην κατάχρηση της βίας. Θέλουν η βία να αλλάξει χέρια, και οι καταπιεσμένοι του χθες να γίνουν τύραννοι του αύριο, καθώς περιμένουν την αναπόφευκτη στιγμή που η πλάστιγγα θα γείρει και θα βάλει τα πράγματα πίσω, στην αρχική τους κατάσταση.

Κατά την παραμονή τους στην Ελβετία, ο Λένιν και ο Τρότσκι πρέπει να σκέφτηκαν για το βιβλίο του Ζορζ Σορέλ με την ησυχία τους. Εφαρμόζουν τις αρχές του με την πιο επικίνδυνη λογική [...] Πρέπει να έχουν στρατό για να επιβάλλουν την τυραννική κυριαρχία μιας μειονότητας πάνω σε ένα μεγάλο λαό που είναι άμορφος και έχει εκπαιδευτεί για αιώνες να είναι δούλος [...] Αν θέλουν να δώσουν τέλος στον διεθνή πόλεμο, είναι γιατί θέλουν να διεξάγουν τον ταξικό πόλεμο με την ησυχία τους. Αυτοί οι Ιακωβίνοι μιλιταριστές φιλοδοξούν να εγκαθιδρύσουν έναν ανάποδο τσαρισμό για το δικό τους συμφέρον. Και αυτό είναι το ιδανικό το οποίο προτείνεται σήμερα στα ευρωπαϊκά έθνη.

Στη Γερμανία, ο σοσιαλισμός έχει εμποτιστεί με το ίδιο δεσποτικό πνεύμα. Ο Μαρξισμός είναι ο αδελφικός εχθρός του πρωσσικού μιλιταρισμού. Έχει την ίδια αντίληψη, τις ίδιες μεθόδους, την ίδια λατρεία της αυτόματης πειθαρχίας, την ίδια κυρίαρχη περιφρόνηση για την ατομική ανεξαρτησία. 

[...] Ας μην ανησυχούμε. Η Ελβετία εξακολουθεί να είναι μια χώρα όπου ο κάθε πολίτης έχει την παλιά συνήθεια να κάνει το καθήκον του και να επιτελεί τη λειτουργία του στο πόστο που έχει. Το κάνει εθελοντικά και ελεύθερα, διότι αυτή είναι η λειτουργία και το καθήκον του και όχι γιατί έχει μετατραπεί σε αυτοματικό μηχανισμό [...] Κάθε δεσποτισμός του είναι απεχθής, είτε έρχεται από τα πάνω, είτε από τα κάτω. Για αυτό τον λόγο ο ελβετός πολίτης, κληρονόμος μιας μακράς παράδοσης υγιούς και φυσιολογικής δημόσιας ζωής, δεν θα αφήσει τον εαυτό του να υποταγεί σε δόγματα που έρχονται από μία γειτονική αυτοκρατορία, οι υπήκοοι της οποίας εξακολουθούν να βρίσκονται στην κατάσταση μιας πολιτικής μειονότητας, ή από μια δημοκρατία που είναι μόνο μερικών μηνών, και της οποίας οι εξαθλιωμένοι πολίτες δεν έχουν καμία πολιτική εκπαίδευση και οι περισσότεροι αυτών δεν ξέρουν ούτε να διαβάζουν και να γράφουν.

Αφήστε αυτούς τους Ελβετούς στα χαρτιά, οι οποίοι αρχίζουν να μιλούν ανάμεσά μας σαν αφεντικά, και οι οποίοι, μπροστά στις υπερβολικά ήμερες συνελεύσεις μας δίνουν στον εαυτό τους το δικαίωμα να εκδίδουν τελεσίγραφα προς τις αρχές μας, να θυμηθούν το εξής: δεν θα τους επιτρέψουμε να σαμποτάρουν τη χώρα που τους έδωσε άσυλο. Αν θεωρούν ότι το ελβετικό έθνος μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καλλιέργεια για τα βακτήρια της αταξίας κάνουν μεγάλο λάθος. Ξέρουμε πώς να προστατέψουμε τον εαυτό μας από την εμφύλια αναταραχή και τον διεθνή πόλεμο, και ξέρουμε επίσης ότι το ένα θα ήταν απλά πρελούδιο του άλλου, και ότι η παραμικρή ρωγμή στον τοίχο του σπιτιού μας μπορεί να γίνει χάσμα ανοιχτό στην εισβολή.

Αν και οι φίλοι της Journal de Genève έχουν κατηγορηθεί περισσότερες από μια φορά ως πράκτορες της μυστικής διπλωματίας της Αντάντ, τείνω να πιστέψω ότι ο Καθηγητής Πωλ Σάιπελ δεν έγραψε αυτό το άρθρο με την ευγενή πρόθεση να στρέψει το βλέμμα της καχύποπτης γαλλικής αστυνομίας πάνω μου. Δεν χρειάζεται να επιστήσω την προσοχή των αναγνωστών μου στο γεγονός ότι ο επιφανής αυτός εκπρόσωπος της φιλελεύθερης μπουρζουαζίας δεν κατάλαβε το παραμικρό απ' το βιβλίο μου. Η περίπτωσή του δείχνει, για άλλη μια φορά, ότι αυτοί που αναλαμβάνουν την πολεμική της υπεράσπισης του λατινικού πολιτισμού από την νορβηγική βαρβαρότητα, επιλέγουν μια προσέγγιση που αγγίζει τα όρια της ηλιθιότητας. 

Δεν έχω την πρόθεση να φανώ άξιος της καλής διάθεσης των αμέτρητων Σάιπελ που περιέχονται στην εργογραφία περί Νίκης βρίζοντας τους Μπολσεβίκους που η μπουρζουαζία φοβάται τόσο. Δεν έχω κάποιο λόγο να θεωρώ ότι ο Λένιν χρησιμοποίησε κάποιες από τις ιδέες στα βιβλία μου· αλλά αν ήταν πράγματι αλήθεια αυτό, θα ήμουν άμετρα υπερήφανος που συνετέλεσα στην διανοητική διαμόρφωση ενός ανθρώπου που μού φαίνεται πως είναι, ταυτόχρονα, ο μεγαλύτερος θεωρητικός που είχε ο σοσιαλισμός από την εποχή του Μαρξ και ένας αρχηγός κράτους του οποίου η ευφυία θυμίζει αυτή του Πέτρου του Μέγα.

Καθώς έπεφτε η Παρισινή Κομμούνα, ο Μαρξ έγραφε ένα μανιφέστο για την Διεθνή, στο οποίο οι σημερινοί σοσιαλιστές έχουν συνηθίσει να αναζητούν την πιο πλήρη έκφραση των πολιτικών δογμάτων του δασκάλου τους. Η ομιλία που έκανε ο Λένιν τον Μάη του 1918, σχετικά με το πρόβλημα της εξουσίας των Σοβιέτ, δεν έχει λιγότερη σημασία από τη μελέτη του Μαρξ για τον εμφύλιο πόλεμο στη Γαλλία του 1871. Μπορεί στο τέλος οι Μπολσεβίκοι να υποκύψουν κάτω απ' τα χτυπήματα των μισθοφόρων που έχουν προσλάβει οι πλουτοκρατίες της Αντάντ. Αλλά η ιδεολογία της νέας μορφής του προλεταριακού Κράτους δεν θα πεθάνει· θα επιβιώσει, έχοντας συγχωνευθεί με τους μύθους που θα πάρουν σάρκα και οστά από τις λαϊκές διηγήσεις του αγώνα που έκανε η δημοκρατία των Σοβιέτ ενάντια στη συμμαχία των μεγάλων καπιταλιστικών δυνάμεων. 

Όταν ο Πέτρος ο Μέγας ανέβηκε στον θρόνο, η Ρωσία δεν διέφερε ιδιαίτερα από την Μεροβιγγιανή Γαλλικία: ήθελε να την μεταμορφώσει από πάνω ως κάτω, με τέτοιο τρόπο ώστε η αυτοκρατορία του να είναι άξια να εμφανίζεται ανάμεσα στα πολιτισμένα κράτη της εποχής. Όλοι αυτοί που θα μπορούσαν να αποκληθούν η κυρίαρχη τάξη (οι ευγενείς της αυλής, οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι αξιωματικοί) υποχρεώθηκαν να βάλουν τα δυνατά τους για να μιμηθούν αυτούς που είχαν ανάλογες θέσεις στη Γαλλία. Το έργο του ολοκληρώθηκε από την Μεγάλη Αικατερίνη, την οποία οι φιλόσοφοι της βολταιρικής περιόδου εξήραν, και σωστά, ως προικισμένη δημιουργό τάξης -- όπως εννοούνταν βέβαια η τάξη τον 18ο αιώνα. 

Μπορεί να ειπωθεί για τον Λένιν ότι, όπως ο Πέτρος ο Μέγας, θέλει να εκβιάσει την ιστορία. Έχει ως στόχο, πρώτον, να φέρει στη χώρα του τον σοσιαλισμό ο οποίος, σύμφωνα με τους πιο έγκυρους εκπροσώπους της σοσιαλδημοκρατίας, μπορεί να έλθει μόνο ως αποτέλεσμα του αναπτυγμένου καπιταλισμού· τώρα, η ρωσική βιομηχανία, υποταγμένη τόσο καιρό στο καθεστώς του βαρύ κυβερνητικού ελέγχου, των παρεμβατικών ρυθμίσεων και της παραμέλησης του τεχνολογικού στοιχείου, βρίσκεται σε πολύ οπισθοδρομική κατάσταση. Δεν είναι λίγοι οι διακεκριμένοι σοσιαλιστές που βλέπουν το εγχείρημα του Λένιν ως χίμαιρα. Οι ορθές βιομηχανικές πρακτικές πέτυχαν να επιβληθούν στους καπιταλιστές μέσα από το παίγνιο σχεδόν τυφλών μηχανισμών. Ο ρόλος της ευφυίας, περιοριζόμενος σε μία ανάλυση του τι περιείχε κάθε πρακτική σε ό,τι αφορά πλεονεκτήματα και κακά, ήταν μάλλον μέτριος. Εάν η σοσιαλιστική οικονομία ακολοθούσε μια καπιταλιστική οικονομία στις συνθήκες που ο Μαρξ, έχοντας εμπνευστεί από τις παρατηρήσεις που έκανε στην Αγγλία, είχε προβλέψει, τότε η μετάδοση των καλών αυτών πρακτικών θα λειτουργούσε με σχεδόν αυτοματικό τρόπο -- μιας και η ευφυία θα χρειαζόταν στην καλύτερη περίπτωση απλά για να προστατεύει τις κατακτήσεις του αστικού παρελθόντος από τις ψευδαισθήσεις επαναστατών αγροίκων. Για να δοθεί στον ρωσικό σοσιαλισμό ένα θεμέλιο που ένας Μαρξιστής (όπως ο Λένιν) θα μπορούσε να δει ως ασφαλές, χρειάζεται τεράστια προσπάθεια της ευφυίας. Η ευφυία θα πρέπει να δείξει σε όσους διευθύνουν την παραγωγή την αξία κάποιων κανόνων που απορρέουν από την εμπειρία ενός υψηλά αναπτυγμένου καπιταλισμού. Είναι απαραίτητο να γίνουν αποδεκτοί αυτοί οι κανόνες από τις μάζες, μέσω του ηθικού κύρους που έχουν άνθρωποι οι οποίοι εξασφάλισαν την εμπιστοσύνη του λαού μέσω των υπηρεσιών που τού πρόσφεραν. Κάθε στιγμή, αυτοί που ηγούνται της επανάστασης είναι υποχρεωμένοι να την υπερασπίζονται από τα ένστικτα που σπρώχνουν πάντοτε την ανθρωπότητα προς τις χαμηλότερες βαθμίδες πολιτισμού. 

Όταν ο Λένιν διαβεβαιώνει ότι η εκστρατεία για την θεμελίωση του σοσιαλιστικού καθεστώτος στην Ρωσία σε μόνιμη βάση είναι χίλιες φορές πιο δύσκολη από την πιο δύσκολη στρατιωτική εκστρατεία, δεν υπερβάλλει. Έχει δίκαιο όταν λέει ότι ποτέ δεν έχουν βρεθεί οι επαναστάτες αντιμέτωποι με καθήκοντα παρόμοια με αυτό που έχει ο ίδιος· παλαιότερα, οι καινοτόμοι είχαν απλώς το καθήκον να καταστρέψουν κάποιους επιβλαβείς θεσμούς, ενώ η ανοικοδόμηση αφηνόταν στην πρωτοβουλία όσων η αναζήτηση επιπλέον κέρδους έκανε πρόθυμους να αναλάβουν τέτοια εγχειρήματα. Αλλά οι Μπολσεβίκοι υποχρεώνονται να καταστρέφουν και να δημιουργούν, με τρόπο τέτοιο ώστε να μην μπορούν πλέον οι καπιταλιστές να παρεμβούν ανάμεσα στην κοινωνία και τους εργάτες. Καμία πραγματική πρόοδος δεν μπορεί να επιτευχθεί στη βιομηχανία αν δεν περάσεις από διάφορα στάδια· οι διευθύνοντες την παραγωγή πρέπει να σταματούν έγκαιρα όταν βρεθούν σε λάθος μονοπάτι και να δουν αν έχουν καλύτερες δυνατότητες να πετύχουν ακολουθώντας κάποια άλλη μέθοδο. Αυτό είναι που ονομάζουμε "μαθαίνω απ' την εμπειρία." Ο Λένιν δεν είναι από τους θεωρητικούς που πιστεύουν ότι η ευφυία τους τούς βάζει πάνω απ' τις ενδείξεις της πραγματικότητας. Για αυτό είναι πολύ προσεκτικός στο να σημειώνει τα μαθήματα που δίνει  η πρακτική εμπειρία από την μέρα της Επανάστασης. 

Για να πετύχει ο ρωσικός σοσιαλισμός να εδραιώσει μια σταθερή οικονομία, πρέπει λοιπόν η ευφυία των επαναστατών να είναι συνέχεια σε επαγρύπνηση, να είναι πολύ καλά πληροφορημένη και ελεύθερη από προκαταλήψεις. Ακόμα και αν ο Λένιν δεν καταφέρει να ολοκληρώσει το πρόγραμμά του, μπορεί να αφήσει στον κόσμο πολύ σημαντικά μαθήματα απ' τα οποία μπορεί να ωφεληθεί η ευρωπαϊκή κοινωνία. Ο Λένιν μπορεί να είναι δίκαια περήφανος για το τι επιτελούν οι σύντροφοί του. Οι Ρώσοι εργάτες αποκτούν μια αθάνατη δόξα, εφόσον πλησιάζουν στην υλοποίηση ενός πράγματος που ως τώρα ήταν απλώς αφηρημένη ιδέα.