Θάτσερ και απαρτχάιντ: μια σχέση διφορούμενη και αντιφατική

 

Επειδή η Μάργκαρετ Θάτσερ θεωρούσε το Aφρικανικό Eθνικό Κογκρέσο (ANC) "τρομοκρατικό", επειδή εναντιωνόταν στις κυρώσεις κατά του καθεστώτος του απαρτχάιντ και επειδή θεωρούσε ότι η κυβέρνηση των λευκών ήταν ένα πρόχωμα κατά του κομμουνισμού, η πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας κατηγορήθηκε ότι υποστήριξε το ρατσιστικό καθεστώς της Νότιας Αφρικής. Ωστόσο τα ιστορικά έγγραφα αποδεικνύουν ότι η πραγματικότητα ήταν λιγότερο απλή.

Λίγοι στη Νότια Αφρική πένθησαν την 87χρονη πρώην πρωθυπουργό της Βρετανίας που πέθανε στις 8 Απριλίου. Οι ιστορικοί θύμισαν ότι, όταν η Πρετόρια έλαβε δραστικά μέτρα τη δεκαετία του 1980 για να καταστείλει την εξέγερση των μαύρων η "Σιδηρά Κυρία" υπήρξε επανειλημμένα ο μεγάλος ηγέτης στον κόσμο που καταδίκασε επί της αρχής το καθεστώς των κυρώσεων.

"Κρίνουμε ότι οι κυρώσεις το μόνο που κάνουν είναι να σκληραίνουν τις συμπεριφορές
αυτές", είχε πει μιλώντας στο βρετανικό κοινοβούλιο το 1987, "οι πρώτοι που πλήττονται είναι οι μαύροι της Νότιας Αφρικής, των οποίων η εργασία και το εισόδημα διακυβεύονται".
Ταυτόχρονα η Θάτσερ παρουσιαζόταν ως "ειλικρινής φίλη" του προέδρου Πίτερ Μπότα, του ισχυρού άνδρα του καθεστώτος του απαρτχάιντ υπό την σκληρότερη μορφή του, τον οποίο κάλεσε στο Λονδίνο το 1984, όταν όλος ο κόσμος τον αντιμετώπιζε ως παρία, ασκώντας παράλληλα πιέσεις σε αυτόν, κατ΄ιδίαν, για την κατάργηση του απαρτχάιντ και την απελευθέρωση του Μαντέλα, όπως αποδεικνύουν αποχαρακτηρισμένες επιστολές που είχαν ανταλλάξει οι δύο ηγέτες.

Την επόμενη χρονιά τού έγραφε: "Βρέθηκα απομονωμένη όταν αντιτάχθηκα στις κυρώσεις. Υπήρξα στόχος ύβρεων, κατηγορήθηκα ότι προτιμώ τις βρετανικές θέσεις εργασίας από τις ζωές των Αφρικανών. Εναπόθεσα πολλές ελπίδες στη διαβεβαίωση που μού δώσατε ότι θα λάβετε μέτρα για να τεθεί τέρμα στις φυλετικές διακρίσεις και να εφαρμοστεί η αρχή της συμμετοχής όλων των κοινοτήτων στην πολιτική ζωή".

"Πιστεύω ακράδαντα ότι θα πρέπει να υιοθετήσετε συγκεκριμένα μέτρα τους προσεχείς μήνες", πρόσθετε σε αυτή την επιστολή πριν ζητήσει από τον πρόεδρο Μπότα να απελευθερώσει τον Μαντέλα, ο οποίος εθεωρείτο εκείνη την εποχή ο μάρτυρας της υπόθεσης του μαύρου πληθυσμού της Νότιας Αφρικής, και βρισκόταν στη φυλακή από το 1964: "Συνεχίζω να πιστεύω, όπως σάς είπα, ότι η απελευθέρωση του Νέλσον Μαντέλα θα έχει μεγαλύτερη επίδραση από οποιοδήποτε άλλο μέτρο θα μπορούσατε να λάβετε".

Διπλό παιχνίδι

Η Θάτσερ βλέποντας ότι ο Μπότα κώφευε στις εκκλήσεις της, μερικούς μήνες αργότερα τού έγραψε ότι ήταν "απογοητευμένη και σε απόγνωση".

Ωστόσο δημοσίως η "Σιδηρά Κυρία" υποστήριζε τις αξίες της και δεν φοβόταν να θεωρηθεί υποστηρίκτρια του καθεστώτος απαρτχάιντ.

Οι θέσεις της Θάτσερ, υπό το φως της ιστορίας, εξηγούνται ωστόσο περισσότερο βάσει των εμμονών της παρά ως πραγματική υποστήριξη προς το ρατσιστικό καθεστώς:

• Ως ακραιφνής φιλελεύθερη, θεωρούσε τις κυρώσεις έγκλημα κατά του ελεύθερου εμπορίου που υποστήριζε.
• Έχοντας και η ίδια γλιτώσει μόλις από μια επίθεση του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού (IRA), δεν μπορούσε να υποστηρίξει την προσφυγή στη βία του ANC, το οποίο είχε συγκροτήσει τη δεκαετία του 1960 υπό τον Μαντέλα μια "ένοπλη πτέρυγα".
• Σφοδρή πολέμια του κομμουνισμού, σε μια εποχή που οι σύμμαχοι της Σοβιετικής Ένωσης κατείχαν ακόμη στρατηγικές θέσεις στον κόσμο, η Θάτσερ θεωρούσε ότι το καθεστώς στην Πρετόρια ήταν πρόχωμα κατά της σοβιετικής εξάπλωσης στην Αφρική.

Στην αναγγελία του θανάτου της, η επίσημη αντίδραση του ANC, που βρίσκεται στην εξουσία από το 1994, ήταν άκρως διπλωματική. Εκφράζοντας τη "λύπη" του, ο εκπρόσωπος του κόμματος σημείωσε ότι η εκλιπούσα "αναμόρφωσε τη βρετανική πολιτική και τη δημόσια διοίκηση". Διακριτικά, υπενθύμισε ότι "το ANC υφίστατο τις συνέπειες της πολιτικής της".
Ορισμένοι βετεράνοι του αγώνα κατά του απαρτχάιντ δεν επέδειξαν την ίδια αυτοσυγκράτηση. "Εγώ λέω στα τσακίδια! Υπήρξε ένθερμη υποστηρίκτρια του καθεστώτος απαρτχάιντ", είπε στον Τύπο ο Πάλο Τζόρνταν, πρώην ακτιβιστής και πρώην υπουργός του ANC.

Μερικούς μήνες μετά την απελευθέρωση του Μαντέλα το 1990, η Θάτσερ τον υποδέχτηκε στο Λονδίνο. Ο νοτιοαφρικανός νομπελίστας Ειρήνης ήξερε ότι η συνομιλήτριά του έπαιζε καιρό τώρα σε δύο ταμπλό: διατηρώντας έναν διάλογο με την Πρετόρια, η Βρετανία όχι μόνο είχε δεχτεί στο έδαφός της τους "τρομοκράτες" του ANC, αλλά είχε παράσχει και αστυνομική προστασία στους ηγέτες των ανταρτών που είχαν τη βάση τους στο Λονδίνο, μεταξύ των οποίων ο Τάμπο Μπέκι, μελλοντικός αντιπρόεδρος της Νότιας Αφρικής και ο Ολιβερ Τάμπο, πρόεδρος του κόμματος.

http://diktiospartakos.blogspot.gr/