Κοινωφελής, ενοικιαζόμενη εργασία: Το νέο κοινωνικό μοντέλο εργασιακής εκμετάλλευσης και ο ρόλος των ΜΚΟ ως σύγχρονα δουλεμπορικά

Της Έφης Πανοτοπούλου

Εδώ και καιρό, με το πρόσχημα της αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης, πραγματοποιείται ολομέτωπη επίθεση στους εργαζόμενους. Κατάργηση ΣΣΕ, επιδομάτων, επιβολή ατομικών συμβάσεων. Το παραγωγικό μοντέλο που υιοθετείται, στηρίζεται στο χαμηλό κόστος, στην παράνομη και νόμιμη ευελιξία, ουσιαστικά στην εθελοντική εργασία. H ανεργία έχει αγγίξει ποσοστά πρωτοφανή, αλλά το σύστημα εκμετάλλευσης πάντα βρίσκει τη λύση, και σε αγαστή συνεργασία με τα γραφειοκρατικά συνδικάτα και τα εργατικά κέντρα, προωθούν και νομιμοποιούν την ενοικιαζόμενη εργασία.

Η θεσμοθέτηση της ενοικιαζόμενης εργασίας, με τη δημιουργία των εταιριών προσωρινής απασχόλησης (ΕΠΑ) και των ιδιωτικών γραφείων εύρεσης εργασίας (ΙΓΕΕ), η θέσμιση των "κοινοτικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων" μαζί με το ρόλο των ΜΚΟ δημιουργούν το πλαίσιο των προγραμμάτων "κοινωφελούς" εργασίας.

Πρόκειται για προγράμματα πεντάμηνης διάρκειας που απευθύνονται σε περίπου 57.000 ανέργους, με αμοιβή 625 ευρώ το μήνα, ανεξάρτητα από την ειδικότητα τους, χωρίς επιδόματα αδείας, δώρα γιορτών, τριετίες ή άλλα επιδόματα που απορρέουν από τις σπουδές και την ειδίκευση του εργαζομένου. Μεσολαβητές για την πρόσληψη ανέργων ή αλλιώς "ενοικίαση" είναι οι διάφορες ΜΚΟ που μετατρέπονται σε γραφεία ενοικίασης εργαζομένων, τσεπώνοντας για τη μεσολάβηση τους ποσό που αντιστοιχεί στο 5% της μισθολογικής εισφοράς, προκειμένου να καλύψουν πάγιες και διαρκείς θέσεις στους δήμους, στις περιφέρειες, ακόμα και σε νοσοκομεία. Ουσιαστικά, οι ανακυκλώσιμοι εργαζόμενοι σε αυτά τα προγράμματα καλύπτουν θέσεις άσχετες με το αντικείμενο πρόσληψής τους και αντικαθιστούν συμβασιούχους στο δημόσιο που απολύθηκαν ή μόνιμους που τέθηκαν σε διαθεσιμότητα.

Σε αυτή τη διαδικασία, σύμφωνα με διάφορα δημοσιεύματα, έχουν εμπλακεί περίπου 125 ΜΚΟ, πολλές από αυτές "μαϊμού", οι οποίες για τις υπηρεσίες τους θα πάρουν δισεκατομμύρια από εθνικά και κοινοτικά κονδύλια, ενώ τους νέους ανέργους που θα απασχολούν, θα τους ''ωφελούν" δίνοντας ψίχουλα αντί μισθού.

Η ΓΣΕΕ το μεγαλύτερο δουλεμπορικό

Μία από τις μεγαλύτερες τέτοιες εταιρίες ενοικίασης είναι η ίδια η ΓΣΕΕ, η οποία, μέσω του κέντρου επαγγελματικής κατάρτισης (ΚΕΚ) του Ινστιτούτου Εργασίας (ΙΝΕ) αλλά και των διαφόρων Εργατικών Κέντρων, μετατράπηκε σε ΜΚΟ και απασχολεί σχεδόν 20.000 άτομα. Η ΓΣΕΕ είναι αυτή που εφάρμοσε πρώτη τις χειρότερες σχέσεις εργασίας, καταπατώντας την ίδια την εθνική συλλογική σύμβαση που υποτίθεται ότι υπερασπίζεται, διαμορφώνοντας μια νέα γενιά πελατών-ψηφοφόρων και δίνοντας το έναυσμα μετατροπής των συνδικάτων σε ΜΚΟ, αναπαράγοντας την κυρίαρχη ιδεολογία περί "ωφέλειας" των νέων εργαζομένων. 

Τα παραδείγματα αυθαιρεσίας και παρανομίας πολλά: η ΓΣΕΕ, ως εργοδότρια, υποχρεώνει τους εργαζόμενους στα ΚΟΧ να υπογράψουν συμβάσεις "κατά παρέκκλιση" της Εθνικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας, εκβιάζει τους εργαζόμενους στα Γιάννενα πως αν προβούν σε επίσχεση εργασίας διεκδικώντας τα δεδουλευμένα τους, θα δημιουργήσουν προβλήματα στην εκταμίευση των κονδυλίων και κατά συνέπεια στην καταβολή των αποδοχών τους. Απείλησε τους εργαζόμενους στο ΙΝΕ/ΓΣΕΕ στο Βόλο με απόλυση αν συμμετείχαν στην 48ωρη απεργία που η ίδια η ΓΣΕΕ είχε προκηρύξει (6/7/11).

Μοντέλο εργασίας προς γενίκευση

Κάποιες ΜΚΟ υποχρεώνουν τους εργαζόμενους να υπογράψουν συμβάσεις όπου η εργοδότρια ΜΚΟ θέτει τον όρο ότι δεν θα ευθύνεται σε περίπτωση καθυστέρησης πληρωμών ή ενσήμων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μία ΜΚΟ στη Κρήτη, η οποία πρότεινε σύμβαση όπου αναγραφόταν ότι δεν θα ευθύνεται ακόμα και για τη μη πληρωμή των εργαζομένων σε περίπτωση που δεν εκταμιευθεί το σχετικό κονδύλι. 

Είναι πασιφανές ότι για τον κρατικό μηχανισμό, τον γραφειοκρατικό συνδικαλισμό και τις ισχύουσες πολιτικές, οι άνεργοι δεν αντιμετωπίζονται ως εργαζόμενοι, "θύματα" του κοινωνικού κανιβαλισμού, αλλά ως "ευπαθής κοινωνική ομάδα". Με αυτή τη λογική, οι άνεργοι δεν μπορούν να εργάζονται κανονικά, αλλά "ωφελούνται" λαμβάνοντας ένα πενιχρό ποσό επιβίωσης σε τακτά χρονικά διαστήματα και εφόσον δείξουν καλή διαγωγή και υποταγή στα αφεντικά των διάφορων ΜΚΟ, θα μπορέσουν να εξασφαλίσουν δωρεάν εργασία στο δημόσιο-κοινωφελή τομέα της οικονομίας.

Όσοι εργάζονται σε αυτά τα προγράμματα ήδη βιώνουν συνθήκες εργασιακής σκλαβιάς (αμφισβήτηση όλων των εργασιακών δικαιωμάτων όπως άδειες, υπερωρίες, δικαίωμα στην απεργία) που προμηνύουν την καθολική εφαρμογή αυτού του δουλεμπορίου σε όλους τους χώρους εργασίας (δημόσιο και ιδιωτικό τομέα). 

Για να κρατηθεί ζωντανό αυτό το απάνθρωπο σύστημα εκμετάλλευσης, το μοντέλο του εργαζόμενου που προτάσσεται είναι εκείνο του άμισθου, του υποταγμένου, του σκλάβου σε στρατόπεδα εξαναγκαστικής εργασίας και ομήρου στις ορέξεις των αφεντικών. 

Όσον αφορά τις συμβάσεις, από τη στιγμή που τα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας αποτελούν συμβάσεις εργασίας, ισχύουν οι αρχές του εργατικού δικαίου σχετικά με αμοιβές, άδειες, δικαίωμα στην απεργία, παρ' όλο που το ΦΕΚ αφήνει επίτηδες ασαφείς σχετικές ρυθμίσεις στοχεύοντας στην αδυναμία των εργαζομένων για διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους. Αποτέλεσμα αυτού του παραλογισμού είναι ότι οι εργοδότες, ενώ έχουν απλήρωτους τους εργαζόμενους σε αυτά τα προγράμματα, τους παραπέμπουν στο Υπουργείο Εργασίας, το οποίο εμφανίζεται αναρμόδιο.

Συνεπώς, η εναλλαγή ανέργου-εργαζόμενου, που τείνει να γίνει εργασιακό καθεστώς, αφενός, στοχεύει στον κατακερματισμό του εργαζόμενου προσφέροντας φτηνή εργασία στον κρατικό μηχανισμό, αφετέρου, λειτουργεί ως μέσο τρομοκρατίας προς όλους τους ανέργους, καθιστώντας σαφές ότι όποιος θέλει να εργαστεί πρέπει να αποδεχτεί τους όρους εργασιακής "σκλαβιάς", γιατί «η ουρά είναι μεγάλη».

Απέναντι στη στοχευμένη επίθεση που δέχονται οι εργαζόμενοι στα προγράμματα «κοινωφελούς εργασίας» από ΟΑΕΔ, Δήμους, ΜΚΟ, ΓΣΕΕ, Κράτος, που νομιμοποιούν την ενοικιαζόμενη εργασία, πρέπει να δημιουργηθούν εστίες αντίστασης, παρ' όλο που η μάχη φαντάζει άνιση. Να γίνει συνείδηση ότι το "δίκαιο" δεν θα επιτευχθεί μόνο μέσα από κινήσεις σε νομικό επίπεδο, αλλά μέσα από αυτοοργανωμένες, οριζόντιες δομές και συλλογικές διαδικασίες ζυμώσεων και αλληλεγγύης. Ν' ακούμε και να μοιραζόμαστε. Να σκεφτόμαστε και να προτείνουμε, ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις που θα οδηγήσουν στην κατάλυση αυτού του κοινωνικο-οικονομικού συστήματος της μισθωτής σκλαβιάς και της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. 

Παραφράζοντας τους γνωστούς στίχους του Καβάφη:

Αν δεν μπορείς, προς το παρόν, να αλλάξεις τη ζωή σου

πρoσπάθησε, τουλάχιστον, να μην την εξευτελίζεις.

Από το 10ο τεύχος της εργατικής εφημερίδας Δράση