Πώς το σύστημα, με την ευγενική χορηγία και της Αριστεράς, έχει μετατρέψει έναν δυναμικό καπιταλισμό σε …αόρατο .

Πηγή : ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ PRAXIS

Σ’ ένα κόσμο που το 2009 είχε πληθυσμό 6.768.167.712 κατοίκους, η Ελλάδα των 11.260.000 κατοίκων αποτελούσε το 0,166% του πλανήτη. Ωστόσο, ο ελληνικός καπιταλισμός κατέχει την 22η θέση στον κόσμο στη λίστα των πιο πλούσιων χωρών.

Ας δούμε πώς εξειδικεύεται αυτό σε μερικά βασικά χαρακτηριστικά του, που αποτελούν τους πυλώνες της δυναμικής του:

1. Μέχρι το 2009 ήταν πρώτος στον παγκόσμιο εμπορικό στόλο. Το 2010 έγινε δεύτερος, κατέχοντας το 14,8% του συνόλου της παγκόσμιας εμπορικής ναυτιλίας. Ο ελληνόκτητος εμπορικός στόλος αποτελείται από 2.974 πλοία συνολικής χωρητικότητας 175.540.000 τόνων. Όμως, αν συνυπολογιστεί ότι ελέγχουν και το στόλο άλλων, μικρότερων πλοιοκτητών, φτάνουμε στο 20% περίπου του παγκόσμιου στόλου! Ο υπό ελληνική σημαία στόλος είναι πέμπτη δύναμη στον κόσμο (αυτό σημαίνει ότι πολλά ελληνόκτητα πλοία ταξιδεύουν με ξένη σημαία – τους συμφέρει καλύτερα) και πρώτος στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κατέχοντας το 39,7% του συνόλου.

Μέχρι το τέλος του 2009 οι Έλληνες εφοπλιστές (μια συμπαγής ομάδα περίπου 400 πλοιοκτητών) είχαν παραγγείλει τη ναυπήγηση 748 νέων πλοίων, χωρητικότητας 64,9 εκατ. τόνων, κυρίως στα ναυπηγεία της Νότιας Κορέας και της Κίνας. 

 

Οι εγκατεστημένες στην Ελλάδα περίπου 1.300 ναυτικές επιχειρήσεις απασχολούν πάνω από 12.000 υπαλλήλους. Το ξένο συνάλλαγμα από ναυτιλιακές υπηρεσίες το 2009 ήταν 13,552 δισ. ευρώ, έναντι 19,188 δισ. ευρώ το 2008 – η πτώση οφείλεται σε μείωση του όγκου του παγκόσμιου εμπορίου και σε μεγάλη πτώση των τιμών των ναύλων. Το συνάλλαγμα αυτό αντιστοιχεί στο 5,6% του ΑΕΠ!

Οι Έλληνες εφοπλιστές συνήθως αποφεύγουν τη δημοσιότητα – εξάλλου δεν υποχρεούνται καν να δημοσιεύουν ισολογισμούς, ενώ έχουν 57 φοροαπαλλαγές και η συνειοσφορά τους στη φορολογία είναι μικρότερη και από των μεταναστών! Όμως, είναι επιχειρηματικά παρόντες, με εμφανή τη συμμετοχή τους σε τουριστικές εγκαταστάσεις, ναυτικές συγκοινωνίες εσωτερικού και εξωτερικού, αεροπορία, τράπεζες και άλλους τομείς όπου η συμμετοχή τους είναι λιγότερο -ή και καθόλου- γνωστή.

2. Έχει ένα δυναμικά αναπτυσσόμενο και επεκτατικό στο εξωτερικό τραπεζικό τομέα: Οι ελληνικές τράπεζες, από τη στιγμή που άνοιξαν τα βόρεια σύνορα το 1989-1990 με τη διάλυση των Ανατολικών καθεστώτων, προχώρησαν αμέσως «στους δρόμους τους παλιούς», όπως τότε γράφαμε. Αυτή την περίπου εικοσαετία μέχρι σήμερα, η επέκταση των ελληνικών τραπεζών στα Βαλκάνια και τις Ανατολικές χώρες όχι μόνο ήταν καλπάζουσα αλλά μάλλον και πρωτοφανής στην ταχύτητά της. Σήμερα, στα μέσα του 2010, λειτουργούν περίπου 3.500 υποκαταστήματα των ελληνικών τραπεζών σ’ αυτές τις χώρες – χωρίς να λογαριάζουμε και την επέκταση των μεγάλων κυπριακών τραπεζών στις ίδιες περιοχές. Ταχύτατη είναι επίσης η επέκταση των ελληνικών τραπεζών στην Τουρκία τα τελευταία χρόνια. Να σημειώσουμε επίσης ότι στην αρχή αυτής της περιόδου οι ελληνικές τράπεζες αποσύρθηκαν τελείως από τις δυτικές αγορές, πουλώντας τα καταστήματα που είχαν σε Ευρώπη και ΗΠΑ, ρίχνοντας το βάρος τους σε πιο παρθένες αγορές.

Τα καθαρά κέρδη των ελληνικών τραπεζών από τα υποκαταστήματά τους στο εξωτερικό ήταν μεγάλα. Για την Εθνική, το 45% του συνόλου των κερδών της οφείλεται στα κέρδη από τα καταστήματά της στην Τουρκία. Για την Alpha Bank ήταν το 24% του συνόλου των κερδών της. Για την EGNATIA το 33% και για την Πειραιώς το 41%. Σημειώνουμε ότι στην τραπεζική κρίση που ξέσπασε από το 2008 στις ΗΠΑ και την Ευρώπη δεν σημειώθηκε ούτε μία χρεοκοπία ελληνικής τράπεζας – έστω και μικρής. Φυσικά στηρίχτηκαν από το Δημόσιο με 28 δισ. ευρώ και τελευταία με άλλα 10 δισ. ευρώ από το «πακέτο» του Μνημονίου, αλλά στις ΗΠΑ και σε ευρωπαϊκές χώρες είχαμε χρεοκοπίες τραπεζών παρά τη στήριξη του τραπεζικού τομέα.

3. Έχει χιλιάδες επιχειρήσεις με παρουσία στις Βαλκανικές χώρες, την Ανατολική Ευρώπη, τη Ρωσία, την Ουκρανία, την Τουρκία, την Αίγυπτο κ.λπ.

Κανείς δεν ξέρει με ακρίβεια πόσες – ίσως χιλιάδες ελληνικές επιχειρήσεις έχουν εγκατασταθεί σ’ αυτές τις χώρες και τις εκμεταλλεύονται, επωφελούμενες από τα χαμηλά μεροκάματα, την απουσία ισχυρών συνδικάτων, την απουσία πλαισίων προστασίας της εργασίας, την απουσία περιβαλλοντικών δεσμεύσεων για την επιχειρηματική δραστηριότητα, τη διαφθορά του πολιτικού συστήματος που ευνοεί την εξαγορά κυβερνητικών αξιωματούχων κ.λπ. κ.λπ. Ανάμεσα σ’ αυτές τις χιλιάδες επιχειρήσεις είναι και πολλές που έκλεισαν τα εργοστάσιά τους στην Ελλάδα και μετεγκαταστάθηκαν σ’ αυτές τις χώρες. Πολλές από αυτές είχαν πάρει στο μεταξύ κρατικές επιδοτήσεις με βάση τον αναπτυξιακό νόμο…

 

Να σημειώσουμε ότι ένα σημαντικό μέρος αποτελούν 480 ελληνικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Τουρκία, με εργοστάσια, εμπορικές και παντός άλλου τύπου αντιπροσωπείες, συνεργαζόμενες πολλές φορές με Τούρκους επιχειρηματίες. Το σύνολο των ελληνικών επενδύσεων στην Τουρκία είναι περίπου 6 δισ. δολάρια. Η σημαντικότερη απ’ αυτές ήταν η εξαγορά της τουρκικής τράπεζας FINANS BANK από την Εθνική το 2009 με 4,5 δισ. δολάρια. Ειδικά το 2009, έτος οικονομικής κρίσης για την Ελλάδα, επενδύθηκαν στην Τουρκία από Έλληνες καπιταλιστές 780 εκατ. δολάρια. Για να κάνουμε τις συγκρίσεις, ο τουρκικές επενδύσεις στην Ελλάδα αντιπροσωπεύονται από 10 επιχειρήσεις με συνολική επένδυση 30 εκατ. ευρώ. Και παρ’ όλα αυτά ήταν αρκετό να έρθει πρόσφατα ο Ερντογάν στην Ελλάδα με πολυμελή αντιπροσωπεία Τούρκων επιχειρηματιών για ν’ αρχίσει το κλαψούρισμα ότι οι Τούρκοι θα «καταλάβουν οικονομικά» την Ελλάδα…

Ο ιδιωτικός τομέας

Ας μπούμε όμως βαθύτερα στο αρχιπέλαγος του σύγχρονου ελληνικού καπιταλισμού, εξετάζοντας τον ελληνικό ιδιωτικό καπιταλιστικό τομέα.

• Κατασκευαστικές εταιρείες: Ένας ισχυρός και σύγχρονος καπιταλιστικός κλάδος, που δραστηριοποιείται επίσης με επιτυχία και στο εξωτερικό. Ελληνικές κατασκευαστικές κατασκευάζουν από διυλιστήρια στη Σ. Αραβία, αυτοκινητόδρομους στην Πολωνία, οικιστικά συγκροτήματα στη Ρωσία, κάθε λογής δημόσια και ιδιωτικά έργα σε όλη την έκταση των Βαλκανίων.

• Ελληνικές πολυεθνικές: Ναι, από την Ελλάδα ενεργούν ή είναι εγκατεστημένες 216 ελληνικές πολυεθνικές! Ο κατάλογος που δίνει η «Ναυτεμπορική» δεν είναι ακόμη ολοκληρωμένος – υπάρχουν και άλλες. Αυτές όλες ενεργούν σε όλο τον κόσμο με έδρα την Ελλάδα. Να σημειώσουμε ότι σ’ αυτές δεν περιλαμβάνονται τραπεζικές και ναυτιλιακές εταιορείες.

• Υπεράκτιες (off shore) εταιρείες: Υπερχώριες τις αποκαλούν μερικοί και είναι εκατοντάδες. Ένας ολόκληρος ανεξέλεγκτος κόσμος επιχειρήσεων, όπως φάνηκε από τα σκάνδαλα της τελευταίας περιόδου. Δρουν ασύδοτα, με την ανοχή ή και κάλυψη των κυβερνήσεων και του καθεστώτος, προστατεύοντας τομείς της επιχειρηματικής δραστηριότητας από τη φορολόγηση, ξεπλένοντας «βρόμικο» χρήμα από τομείς μαφιόζικης καπιταλιστικής δραστηριότητας (ναρκωτικά, όπλα, trafficing κ.λπ.). Ένας μισθωτός που κάνει μια φορολογική παρατυπία ή ένας μικρομαγαζάτορας που δεν έχει τακτοποιημένα χαρτιά μπορούν να οδηγηθούν στη φυλακή ή στη χρεοκοπία, αλλά για τις αποδεδειγμένα πέραν των νόμων δραστηριότητες των πολυεθνικών υπάρχει ασυλία.

 

• Μερικά χτυπητά παραδείγματα ελληνικών επιχειρήσεων μεγάλης εμβέλειας: Στην Ελλάδα εδρεύει η INTRALOT, δεύτερη εταιρεία στον κόσμο στον τομέα τυχερών παιχνιδιών. Όλα της τα τερματικά και άλλα μηχανήματα, αλλά και το λογισμικό, είναι ελληνικής τεχνολογίας και παράγονται από την INTRACOM των 2.500 εργαζομένων. Η 3Ε COCA COLA είναι η δεύτερη σε κύκλο εργασιών μετά την πρώτη στις ΗΠΑ. Ελληνικής ιδιοκτησίας και με εργοστάσια σε πάνω από 30 χώρες, με πάνω από 30 εταιρείες σε χώρες με συνολικό πληθυσμό περίπου 500 εκατ. ανθρώπων. Οι ελληνικές χαλυβουργίες παράγουν πάνω από 2,5 εκατ. τόνους χάλυβα το χρόνο, καλύπτοντας τις ανάγκες της ελληνικής αγοράς αλλά και εξάγοντας στο εξωτερικό. Αναφέρουμε το συγκρότημα της ΒΙΟΧΑΛΚΟ με 90 εταιρείες σε πολλές χώρες. Η τσιμεντοβιομηχανία ΤΙΤΑΝ βρίσκεται σε πολλές χώρες, μεταξύ αυτών και οι ΗΠΑ, παράγοντας τσιμέντο από 7 εργοστάσια. Αλλά και επιχειρήσεις με ισχυρή μετοχική συμμετοχή του Δημοσίου δραστηριοποιούνται σε πολλές χώρες και κατέχουν δεκάδες άλλες επιχειρήσεις. Αναφέρουμε τον ΟΤΕ (κατέχει πολλές εταιρείες τηλεπικοινωνιών – τηλεφωνίας σε όλα τα Βαλκάνια), τα ΕΛΠΕ κ.λπ. Πρέπει να υπογραμμίσουμε τη σημασία του ενεργειακού κλάδου, με την παρουσία της ΔΕΗ, της ΔΕΠΑ, της ΔΕΣΦΑ κ.λπ., αλλά και με τη συμμετοχή σε σημαντικά ενεργειακά δίκτυα πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Καπιταλιστική «εποποιία»

Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε και με άλλα σοβαρά μεγέθη στη βιομηχανία, το εμπόριο, την τεχνογνωσία, τον τουρισμό κ.λπ. Αλλά όσα αναφέραμε δειγματοληπτικά αρκούν για να δώσουν μια πρώτη εικόνα για το δυναμισμό του ελληνικού καπιταλισμού, ιδιωτικού και δημόσιου. Δεν τα αναφέρουμε προφανώς για να δοξάσουμε τον ελληνικό καπιταλισμό, αλλά για να πούμε ότι η ελληνική εργατική τάξη αλλά ακόμη περισσότερο οι εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα δεν έχουν πάρει ποτέ το μερίδιο που δικαιούνται από την ανάπτυξη του ελληνικού καπιταλισμού. Μέχρι και το 2008 και για 14 συνεχόμενα χρόνια η αύξηση του ελληνικού Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) ήταν από 3 έως 5,6% σε ετήσια βάση. Από τους ταχύτερους και διαρκέστερους ρυθμούς ανάπτυξης στον κόσμο. Μια πραγματική εποποιία για τον νεοελληνικό καπιταλισμό, μια εποποιία κερδών και επέκτασης. Ωστόσο, οι Έλληνες εργαζόμενοι και οι εργαζόμενοι μετανάστες δεν πήραν παρά ψίχουλα από αυτή την ανάπτυξη, ενώ η φτώχεια σταθεροποιήθηκε στο 20% και πάνω και ο επίσημος δείκτης της ανεργίας (που κρύβει μεγάλο μέρος της πραγματικής ανεργίας) παρέμεινε κοντά στο 10%.

Ένας …αόρατος καπιταλισμός

 

Ο ελληνικός καπιταλισμός έχει καταφέρει να είναι σχεδόν …αόρατος. Σαν να μην υπάρχει! Για τα δύο μεγάλα κόμματα και το ΛΑΟΣ εξηγείται γιατί τον καλύπτουν: η …εξαφάνιση του ελληνικού καπιταλισμού βολεύει τη συνέχιση των πολιτικών λιτότητας, τη συνέχιση της άδικης αναδιανομής του πλούτου. Όμως πώς να εξηγήσει κανείς ότι και τα αριστερά κόμματα διστάζουν να μιλήσουν για τον ελληνικό καπιταλισμό, να αποκαλύψουν τις διαστάσεις του και τη δυναμική του; Τα πάντα συζητιούνται σ’ αυτή τη χώρα, αλλά οι λέξεις ελληνικός καπιταλισμός και πολύ περισσότερο η αποκάλυψη και αποτύπωση της πραγματικότητάς του είναι πράγματα που σπανίως θα συναντήσει κανείς ακόμη και στις δημόσιες τοποθετήσεις της Αριστεράς. Συνήθως μιλάνε με άλλες εκφράσεις, όπως «οι 200 οικογένειες», «η ολιγαρχία», «η πλουτοκρατία» κ.λπ. Μάλιστα, εφευρίσκουν διάφορα επίθετα για να τον χαρακτηρίσουν: καθυστερημένος, εξαρτημένος, μεταπρατικός κ.λπ. είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που έχει εφεύρει η Αριστερά για να …συσκοτίσει την πραγματικότητα ενός από τους πιο δραστήριους, σύγχρονους αλλά και σκληρούς καπιταλισμούς του κόσμου. 

Με αυτό τον τρόπο, ο ελληνικός καπιταλισμός, εκτός από τις μεγάλες οικονομικές του επιτυχίες, έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα αδιαπέραστο σχεδόν προπέτασμα καπνού που τον καλύπτει. Το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής διανόησης και μάλιστα της Αριστερής έχει αποδεχτεί τη θεωρία της «Ψωροκώσταινας». Με μια τέτοια κακομοίρικη ανατομία του ελληνικού καπιταλισμού, οι κυβερνήσεις και τα κόμματα του κεφαλαίου καταφέρνουν να πείθουν την ελληνική εργατική τάξη και τον ελληνικό λαό ότι δεν πρέπει να έχουν ιδιαίτερες απαιτήσεις από έναν καθυστερημένο και εξαρτημένο καπιταλισμό. Αντί να διεκδικούν απ’ αυτόν δικαιώματα, καλά θα κάνουν να αγωνιστούν εναντίον των ξένων «αφεντικών» του ελληνικού καπιταλισμού, που δεν τον αφήνουν να προοδεύσει και να ανοίξει τα φτερά του… Όλο αυτό βέβαια επιτρέπει επίσης σε μια αριστερούτσικη ελίτ να συμπαρίσταται ή και να εντάσσεται στην «καλή κοινωνία», διεκδικώντας και κατέχοντας ρόλους στην καλλιτεχνία, τη μουσική, το θέατρο, τη λογοτεχνία και άλλους τομείς και εκδηλώσεις, που φτιασιδώνουν με άλλοθι «προοδευτικότητας» και «ελευθερίας» τον ελληνικό καπιταλισμό. Ποιος διακινδυνεύει αυτά τα προνόμια και τους ρόλους με το να τα βάλει ευθέως με τον ελληνικό καπιταλισμό; Γι’ αυτό, το να μιλάς ευθέως γι’ αυτόν είναι γραφικότητα, είναι tres banal…

Φυσικά, στην προέκταση μιας τέτοιας στάσης έρχεται και η συνεχής αναζήτηση για τη συμμετοχή στη διακυβέρνηση, με προγράμματα «εξυγίανσης» της ελληνικής οικονομίας, η οποία βρίσκεται όχι από το 2008 αλλά …γενικώς σε διαρκή κρίση. Βέβαια ο ελληνικός καπιταλισμός δεν έχει ανοιχτά αυτιά για να ακούσει τέτοιες προτάσεις για συμμετοχή στη διακυβέρνηση. Δεν θέλουν καμιά Αριστερά. Καλό είναι να στέκεται στο περιθώριο, πολλές φορές και σαν μια σεβαστή γραφικότητα. Μόνο σε επικίνδυνες για το καθεστώς στιγμές καλείται να βοηθήσει να ξεπεραστεί η κρίση του. Όπως ήταν η «οικουμενική» κυβέρνηση του 1989, με τη συμμετοχή και των δύο μεγάλων κομμάτων της Αριστεράς. Για λίγο, μέχρι να περάσει η άμεση κρίση, κι ύστερα ξανά από την αρχή.

Τελικά, η σε μεγάλο βαθμό ενσωμάτωση της αριστερής διανόησης, ο κυβερνητισμός στην Αριστερά, η έλλειψη ταξικής προσέγγισης κ.λπ. έχουν ευθεία σχέση με την άρνηση της Αριστεράς να αναγνωρίσει τον αντίπαλό της, τον ελληνικό καπιταλισμό, και να τον στοχοποιήσει χωρίς περιστροφές. Γιατί αν κάνεις κάτι τέτοιο, οι συνέπειες είναι προφανείς: δεν μπορείς να συναγελάζεσαι με την «καλή κοινωνία», δεν μπορείς να είσαι «χρήσιμος» στη «διακυβέρνηση του τόπου», δεν είσαι αξιοσέβαστο μέλος του επίσημου πολιτικού συστήματος, δεν έχεις ασυλία από τον ελληνικό καπιταλισμό, τους μηχανισμούς του και τα κόμματά του.

Σημείωση: Το κείμενο αυτό συνειδητά δεν ασχολήθηκε με την κρίση του ελληνικού καπιταλισμού. Όχι γιατί αυτή δεν υπάρχει, αλλά γιατί πρέπει πρώτα να ξέρουμε τι είναι αυτό που είναι σε κρίση.