Αντόνιο Γκράμσι: ένα άρθρο στο Avanti

Πηγή: ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ PRAXIS

Η κοινωνία έχει καταντήσει ένας απέραντος στρατώνας και σέρνεται από την ανευθυνότητα στο χάος και το μαρασμό: όλες οι δραστηριότητες των πολιτών ελέγχονται, ξεψαχνίζονται συστηματοποιούνται (!) και καταστρέφονται από το επίσημο κράτος. Ο αντί-σοσιαλιστικός μύθος του κράτους-στρατώνα έχει γίνει μια φοβερή ασφυκτική αστική πραγματικότητα, που σπρώχνει την κοινωνία σε μιαν άβυσσο χάους, παραφροσύνης και φονικού μαρασμού. Μας έχουν αναγκάσει να φορέσουμε ένα ζουρλομανδύα, που μας φέρνει σε κατάσταση τρέλας και παροξυσμού.

Η κοινωνία αποδεσμεύεται έτσι από κάθε συλλογικό δεσμό και περιορίζεται μόνο στο πρωταρχικό στοιχείο της: το άτομο-πολίτη. Αυτή είναι η αρχή της διάλυσης της διαβρωμένης κοινωνίας από τα καταλυτικά  οξέα του ανταγωνισμού: δόντια δράκου  που έχουν σπαρθεί ανάμεσα στους ανθρώπους κι έρχονται να μεγαλώσουν τα ψυχικά τους πάθη, τα ατελείωτα μίση και τους άκαμπτους ανταγωνισμούς. Κάθε πολίτης είναι ένα μονομάχος που βλέπει στο πρόσωπο των άλλων, εχθρούς που πρέπει να νικήσει ή να υποτάξει στα συμφέροντα του. Όλοι οι ανώτεροι δεσμοί αγάπης και αλληλεγγύης διαλύονται: από τις συντεχνιακές ενώσεις και τις κάστες μέχρι τη θρησκεία και την οικογένεια. Ο ανταγωνισμός έρχεται να εγκαθιδρυθεί σα θεμελιώδης πραχτική του ανθρώπινου γένους: το άτομο-πολίτης αποτελεί το κύτταρο μιας συγκεχυμένης κοινωνίας, ένα στοιχείο ανήσυχο και μη – οργανικό που δεν μπορεί να ενταχτεί σε κανένα οργανισμό. Πάνω σε αυτή την κοινωνική ανοργανωσιά και ανησυχία στηρίζεται ακριβώς η ιδέα της κυριαρχίας του νόμου, αντίληψη καθαρά αφηρημένη και δυνητική για την εξαπάτηση της καλής πίστης και της αθωότητας του λαού.

Η μαρξιστική κριτική της φιλελεύθερης οικονομίας αποτελεί την κριτική της αντίληψης για την αιωνιότητα των ανθρώπινων οικονομικών και πολιτικών θεσμών: είναι η αναγωγή στην ιστορικότητα και το τυχαίο κάθε γεγονότος κι αποτελεί ένα μάθημα ρεαλισμού για τους αφηρημένους ψευτο-επιστημονικούς υπερασπιστές των χρηματοκιβωτίων.

Οι συνθήκες ζωής του μισθωτού γίνονται χειρότερες από τις συνθήκες ζωής του σκλάβου και του δουλοπάροικου. Η πείνα του, η ανεργία του και ο κίνδυνος που αυτός διατρέχει να πεθάνει από ασιτία τον κάνουν επίσης έναν αριθμό στο παιχνίδι του καπιταλιστικού ανταγωνισμού. Τα χρηματοκιβώτια φουσκώνουν με το αίμα των εργαζομένων και η λαμπρότητα του πολιτισμού που έχει πετύχει ο καπιταλισμός κρύβουνε μια τραγική πραγματικότητα από οδυνηρές σκιές, βαρβαρότητες και αδικίες δίχως όρια.

Το εργατικό κίνημα αποτελεί την πνευματική εξέγερση της ανθρωπότητας ενάντια στους νέους και ανελέητους φεουδάρχες του καπιταλισμού. Είναι η αντίδραση της κοινωνίας που ζητά να ξανα-συγκροτηθεί σε ένα αρμονικό οργανισμό αλληλέγγυο και τίμιο χάρη στην αγάπη και την συμπόνια. Τον κοινωνικό ατομισμό έρχεται να βγάλει από την θέση του η οργάνωση. Μια νέα παγκόσμια τάξη έρχεται να αντιπαραταχτεί στην εκμετάλλευση όλων των εθνικών αστικών τάξεων για να τους αποστερήσει τα μέσα παραγωγής και ανταλλαγής, την ατομική και εθνική ιδιοκτησία του εδάφους, των λιμανιών, των ποταμών, και των ωκεανών.

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Αβάντι»  1 Ιούνη 1919, χρόνος 23ος και αριθμό φύλλου 151.