Κοινωφελής Εργασία: εργαζόμενοι χωρίς δικαιώματα, ΜΚΟ δουλέμποροι

του Γιάννη Ζησιμόπουλου

Η συζήτηση σχετικά με τα προγράμματα «κοινωφελούς εργασίας» δεν μπορεί να γίνει χωρίς να λάβουμε υπόψη μας την χωρίς όριο όξυνση της αντεργατικής επίθεσης την περίοδο των τριών τελευταίων χρόνων. Τα μνημόνια που ακολούθησαν την ένταξη της ελληνικής οικονομίας στο μηχανισμό στήριξης των ΕΕ – ΔΝΤ – ΕΚΤ θέτουν ως πρώτη προτεραιότητα την αντιδραστική αναμόρφωση της αγοράς εργασίας, το τσάκισμα των εργασιακών δικαιωμάτων που κατακτήθηκαν από τους αγώνες των εργαζομένων τις προηγούμενες δεκαετίες. Η υπονόμευση των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας (ΣΣΕ) ακόμα και της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας (ΕΓΣΣΕ), η προετοιμασία κατάργησης του κατώτατου μισθού, η νομική κατοχύρωση της διευρυμένης χρήσης των ευέλικτων μορφών απασχόλησης, η συζήτηση για το περιορισμό των συνδικαλιστικών ελευθεριών, αποτελούν προϋποθέσεις για την συντριβή των εργατικών δικαιωμάτων και τον νέο γύρο εκμετάλλευσης για τους εργαζόμενους και κερδοφορίας για το κεφάλαιο. Οι όροι των ατομικών συμβάσεων εργασίας στα «προγράμματα κοινωφελούς εργασίας» εμπεριέχουν όλες τις παραπάνω προϋποθέσεις.

Η βάση για τη σύναψη των εν λόγω ατομικών συμβάσεων είναι το Άρθρο 89 του νόμου
3996/2011. Σύμφωνα με αυτό ο εργοδότης δεν έχει καμιά υποχρέωση εφαρμογής συλλογικών συμβάσεων συμπεριλαμβανομένης και της ΕΓΣΣΕ, ενώ ο μηνιαίος μισθός δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 625 ευρώ. Στους όρους της σύμβασης αναφέρεται πως δεν χορηγείται οποιαδήποτε άδεια ακόμα και αν προβλέπεται από τις διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας ή άλλης πηγής. Δεν καταβάλλονται επιδόματα τέκνων, προϋπηρεσίας, αποζημίωση για εργασία Κυριακές και αργίες, επιδόματα άδειας, δώρα Χριστουγέννων και Πάσχα, υπερωρίες.

Οι εργαζόμενοι που απασχολούνται σήμερα υπό το καθεστώς των προγραμμάτων «κοινωφελούς εργασίας» υπολογίζονται σε 60.000. Είναι εργαζόμενοι που προσλαμβάνονται - με την προϋπόθεση ότι είναι άνεργοι – από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) προκειμένου να απασχοληθούν στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και σε άλλα Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ) και Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ). Οι ΜΚΟ αποτελώντας τον άμεσο εργοδότη λειτουργούν ως δουλέμποροι εισπράττοντας από το ΕΣΠΑ ως αμοιβή το 5% επί των αμοιβών των εργαζόμενων. Αξίζει να σημειωθεί πως το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ, ως ΜΚΟ, συμμετέχει επίσης στο «φαγοπότι» σε βάρος ανέργων – εργαζόμενων.

Δε χωρά αμφιβολία πως το καθεστώς εργασίας στα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας λειτουργεί ως δούρειος ίππος για τη διεύρυνση και τη νομιμοποίηση της χρήση της πρακτικής «ενοικίασης εργαζομένων» (βλ. και νόμο 4046/2012 για Εταιρίες Προσωρινής Απασχόλησης), εξυπηρετώντας παράλληλα και την αναμόρφωση των εργασιακών σχέσεων στο δημόσιο τομέα.

Μπροστά στο 1,5 εκατομμύριο των ανέργων τα ψίχουλα μιας πεντάμηνης απασχόλησης παρουσιάζονται από την κυβέρνηση του κεφαλαίου, τα ΜΜΕ και τις ΜΚΟ ως κοινωνική πολιτική και κοινωνική προσφορά, ενώ οι εργαζόμενοι μετατρέπονται χωρίς δικαιώματα σε «οφελούμενους», όπως χαρακτηριστικά αναγράφεται και στις προκηρύξεις των προγραμμάτων και στις συμβάσεις εργασίας.

Σημαντικές είναι ωστόσο οι προσπάθειες των εργαζόμενων στα προγράμματα να αντισταθούν στο εμπαιγμό που συχνά παίρνει και την μορφή της καθυστέρησης καταβολής των δεδουλευμένων και πέραν των τριών μηνών. Η κατάληψη από εργαζόμενους στο δημαρχείο του Βόλου, η επίσχεση στην οποία προχώρησαν εργαζόμενοι στα Γιάννενα, η συγκρότηση του Σωματείου Βάσης Εργαζομένων στις ΜΚΟ, είναι μόνο ορισμένες από τις σημαντικότερες προσπάθειες οργάνωσης και αντίστασης. Αναγκαίο είναι, ωστόσο, να βρεθεί και κοινός δρόμος αγώνα για τους εργαζόμενους σε ΜΚΟ και τους μόνιμους εργαζόμενους στο δημόσιο τομέα. Τα συνδικάτα των ΟΤΑ και των υπόλοιπων εργαζομένων στα ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ χρειάζεται να συμβαδίσουν με τις πρωτοβουλίες και τους συλλόγους των εργαζομένων στις ΜΚΟ ή/και να τους εντάξουν στην δύναμή τους και από κοινού να αντιπαλέψουν την ελαστική εργασία, το δουλεμπόριο, την εφεδρεία, τις απολύσεις.

Σημείωση: το παρόν κείμενο δημοσιεύθηκε στη στήλη "απόψεις" του 12ου φύλλου της πολιτικής εφημερίδας "Διεθνιστής"