Μαρξισμός και το βασικό ζήτημα της Φιλοσοφίας

Μαρξισμός: α) εφαρμογή ενιαίας μεθόδου σε όλα τα συστατικά της μέρη, β) το νομοτελειακό αποτέλεσμα της προηγούμενης ανάπτυξης της γνώσης, μια καινούργια ποιότητα της φιλοσοφίας.

Κοσμοθεωρία: ένα σύστημα γενικών αντιλήψεων για τον κόσμο (φύση, κοινωνία, άνθρωπο)

Φιλοσοφία: α) σχηματίστηκε αυθόρμητα κάτω από την επίδραση των συνθηκών ζωής του

β) αποτελείται συχνά από στοιχεία διαφόρων αντιφατικών απόψεων και αντιλήψεων

γ) δεν είναι όμως απλά ένα άθροισμα, άλλα ένα σύστημα απόψεων και αντιλήψεων

δ) είναι αποτέλεσμα της συνειδητής εφαρμογής ορισμένης άποψης, είναι το σύνολο ορισμένων αρχών

ε) είναι ταξική

Το βασικό πρόβλημα της κοσμοθεωρίας: η σχέση της νόησης με το Είναι, του πνεύματος με τη φύση. Ποιο είναι πρωτεύον, ποιο προηγείται, ποιο είναι καθοριστικό.

Φαινόμενα: υλικά ή πνευματικά/ ιδεατά

Υλισμός: εξήγηση του κόσμου ξεκινώντας από αυτόν τον ίδιο, χωρίς προσφυγή σε υπερφυσικές δυνάμεις έξω από αυτόν.

Ιδεαλισμός: αρχή των πάντων η νόηση/ πνεύμα, που προϋπήρχε της φύσης.

Μονισμός: προτεραιότητα ή της ύλης ή του πνεύματος

Δυϊσμός: και οι δύο πρωταρχικές και ανεξάρτητες η μια από την άλλη.

Νομοτέλεια: α) συνδέσεις ανάμεσα στα διάφορα φαινόμενα του κόσμου, β) υπάρχουν αντικειμενικά, ανεξάρτητα από την συνείδηση

Υποκειμενικός Ιδεαλισμός: α) πρωτεύον η ανθρώπινη συνείδηση, β) αντικείμενα: άθροισμα αισθημάτων και ιδεών, γ) αρνείται τη αντικειμενική νομοτέλεια των φαινομένων.

Αντικειμενικός Ιδεαλισμός: α) πρωτεύον το πνεύμα, την ιδέα, έξω και ανεξάρτητα από τον άνθρωπο, β) πηγή της νομοτέλειας ο ‘κοσμικός λόγος’, η απόλυτη ιδέα.

Η σημασία της απάντησης στο πρόβλημα της φιλοσοφίας έγκειται στο τρόπο με τον οποίο κανείς προσεγγίζει, συνδέει και εξηγεί τα φαινόμενα.

Θρησκεία: α) καθορισμένο ρόλο στη ταξική κοινωνία, β) βασίζεται στη πίστη σε υπερφυσικές δυνάμεις που τάχα κατευθύνουν τον κόσμο, γ) δεν είναι μορφή γνώσης της πραγματικότητας άλλα αντικαθιστά τη γνώση με την τυφλή πίστη.

Ο Ιδεαλισμός έχει κοινωνικές και γνωσιολογικές ρίζες. Κατά κανόνα ο υλισμός υποστηριζόταν από τις προοδευτικές τάξεις και ο ιδεαλισμός από τις αντιδραστικές.

Ο χωρισμός της πνευματικής εργασίας από τη σωματική εμφανίστηκε στη ταξική κοινωνία και βασίζεται στο σκεπτικό ότι οι σκέψεις είναι ανεξάρτητες από την πράξη, ότι καθορίζουν τη πράξη.

Κάθε επιστημονική εξήγηση είναι στην ουσία υλιστική. Η επιστήμη μελετάει της νομοτελειακές συνδέσεις και σχέσεις του κόσμου, υπάρχουν αντικειμενικά, ανεξάρτητα από τη συνείδησή μας. Η ύλη και η κίνησή της αλλάζουν διαρκώς μορφές, ποτέ όμως δε γεννιούνται και ποτέ δε καταστρέφονται.

Το δεύτερο πρόβλημα της φιλοσοφίας: είναι σε θέση η νόησή μας να γνωρίσει τον πραγματικό κόσμο;

Υλισμός: αναγνωρίζει τη δυνατότητα να γνωρίσουμε τον κόσμο και τους νόμους του.

Ιδεαλισμός: α) κάποιο δεν αρνούνται αυτή την δυνατότητα, αρνούνται όμως ότι η γνώση είναι αντανάκλαση της αντικειμενικής πραγματικότητας

β) Σκεπτικιστές: αμφισβητούν αυτή τη δυνατότητα

γ) Αγνωστικιστές: η γνώση του κόσμου είναι αδύνατη

Λένιν (Υλισμός και Εμπειριοκριτισμός): Ο υλισμός και ιδεαλισμός είναι σα μαχόμενα κόμματα: η πάλη τους εκφράζει σε τελευταία ανάλυση τις τάσεις και την ιδεολογία που βρίσκονται σε πόλεμο μεταξύ τους.

Άλλες προσεγγίσεις:

α) Θετικισμός: αρνούνται τη φιλοσοφία. Μόνο θετική γνώση. Το πρόβλημα σχέσης Είναι και συνείδησης δεν έχει νόημα

β) Υπαρξισμός: Το αντικειμενικό Είναι δεν αναγνωρίζεται ούτε σα βάση ούτε σαν αντικείμενο της φιλοσοφίας. Το μόνο που έχει νόημα είναι η ύπαρξη (προσωπική)

Δεν υπάρχει, ούτε μπορεί να υπάρξει στην ταξική κοινωνία φιλοσοφία αχρωμάτιστη, υπερταξική.

Μέθοδοι γνώσης:

α) Μεταφυσική: τα φαινόμενα της φύσης εξετάζονται έξω από την οργανική τους αλληλοσύνδεση (αμετάβλητα και χωρίς εσωτερικές αντιφάσεις)

β) Διαλεχτική: εξετάζει τα φαινόμενα στην αμοιβαία τους σύνδεση, κίνηση, γένεση, αντιφατική ανάπτυξη και εξαφάνιση.

Η επιστημονική διαλεκτική μέθοδος είναι επαναστατική: τα πάντα αλλάζουν και αναπτύσσονται –>ιστορική πρόοδος

Ο διαλεκτικός υλισμός, η κοσμοθεωρία της εργατικής τάξης είναι μια αληθινά επιστημονική θεωρία. Γεννήθηκε σαν αποτέλεσμα της ιστορικής ανάπτυξης της φιλοσοφίας και της επιστήμης.

Η ιδέα ότι τα πάντα αλλάζουν και βρίσκονται σε αλληλοσύνδεση γεννήθηκε σαν αποτέλεσμα της παρατήρησης των φαινομένων της φύσης και της κοινωνίας.

Το καθήκον της φιλοσοφίας (Ενγκελς) δεν είναι να σκαρφίζεται συνδέσεις ανάμεσα στα φαινόμενα, άλλα να ανακαλύπτει τις συνδέσεις, τους νόμους που υπάρχουν στην ίδια τη πραγματικότητα.

Η φιλοσοφία α) εξετάζει τις πιο γενικές συνδέσεις και σχέσεις από ότι οι ιδιαίτερες, ειδικές επιστήμες που εξετάζουν ορισμένους χωριστούς τομείς των φαινομένων,

β) λύνει τα πιο γενικά προβλήματα της κοσμοθεωρίας

γ) σχέση συνείδησης και ύλης

δ) σε τι συνίσταται το κριτήριο της αλήθειας

ε) τι είναι ύλη και ποιες οι μορφές ύπαρξής της, κλπ

Ο διαλεκτικός υλισμός α) ανακαλύπτει το γενικό εκείνο που βρίσκεται στη βάση όλων των φαινομένων και προτσές

β) παρέχει γνώση των γενικών νόμων κίνησης και ανάπτυξης των φαινομένων (φύσης, κοινωνίας)

γ) ο κόσμος είναι ενιαίος: όλα τα φαινόμενα αποτελούν μορφές της κινούμενης ύλης. Ο κόσμος διέπεται από μερικούς και καθολικούς νόμους ανάπτυξης.

δ) η ανθρώπινη γνώση αντανακλά τον αντικειμενικό κόσμο

Η φιλοσοφία του μαρξισμού είναι α) οδηγός και μέθοδος, δεν υποκαθιστά τις υπόλοιπες επιστήμες

β) Η σωστή μέθοδος γνώσης δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα υποκειμενικής κρίσης. Πρέπει να είναι ανάλογη προς τη πραγματικότητα, δλδ αντανάκλαση των νόμων του αντικειμενικού κόσμου

γ) Πρέπει να αντανακλάει τις συνδέσεις εκείνες ανάμεσα στα φαινόμενα

δ) Στηρίζεται στην εφαρμογή στο τομέα της γνώσης των πιο γενικών νόμων ανάπτυξης της φύσης, κοινωνίας και νόησης

Ο διαλεκτικός υλισμός είναι κοσμοθεωρία, μέθοδος γνώσης και δράσης.

Στις κρίσιμες εποχές όξυνσης του αγώνα και ταξικής πάλης, οξύνεται και η πάλη στο τομέα της ιδεολογίας. Ανάγκη κατανόησης των βαθιών αλλαγών.

Ιστορικός υλισμός vs δεξιών σοσιαλιστών: απαραίτητος όρος για την εξάλειψη του κοινωνικού κακού, τη ριζική αλλαγή του κοινωνικού Είναι, αποτελεί η σοσιαλιστική επανάσταση του προλεταριάτου (αναγκαιότητα κοινωνικής επανάστασης).

α) Δε μπορεί να είναι αμετάβλητο το κοινωνικό καθεστώς

β) Κάθε μορφή κοινωνικής ζωής που γεννιέται στο καιρό της από τις ανάγκες της ιστορικής ανάπτυξης καταντάει αργότερα αναχρονιστική και πρέπει να αντικατασταθεί

γ) Στη ταξική κοινωνία που αναπτύσσεται μέσω της σύγκρουσης των τάξεων η αντικατάσταση αυτή πραγματοποιείται με κοινωνική επανάσταση.

Κάθε φιλοσοφική, κοινωνιολογική, οικονομική θεωρία που προσπαθεί να εξηγήσει τα φλέγοντα ζητήματα της κοινωνικής ζωής εκφράζει τα συμφέροντα της μιας ή της άλλης τάξης και με αυτή την έννοια είναι ταξική. 

Βιβλιογραφία

Ένγκελς Φ. «Αντί-Ντύρινγκ»

Ένγκελς Φ. «Διαλεκτική της Φύσης»

Ένγκελς Φ. «Ο Λουδοβίκος Φόιερμπαχ και το τέλος της γερμανικής φιλοσοφίας»

Λένιν Β. Ι. «Οι τρεις πηγές και τα τρία συστατικά μέρη του μαρξισμού», στα «Άπαντα», τόμος 23





Πηγή:erodotos