Στο εκπληκτικό αυτό βίντεο ο γνωστός και μη εξαιρετέος Μ.Βορίδης προβαίνει σε μια ''μαρξιστική-γκραμσιανή'', όπως λέει ο ίδιος(!!!) ανάλυση της σημερινής εκπαιδευτικής συγκυρίας στην Ελλάδα, με την ψήφιση του Νομοσχεδίου Διαμαντοπούλου. Ποιό είναι το περίεργο? Μα φυσικά, και μόνο η διατύπωση απαγορευμένων λέξεων όπως ''ταξική πάλη'' και ''αστικό κατεστημένο'', ''άρχουσα τάξη'' από έναν ακραιφνή, κυνικό υπερασπιστή της αστικής εκμετάλλευσης, προκαλεί ισχυρό πολιτικό-πολιτισμικό σοκ. Και μάλιστα, δεν πρόκειται για απλή διατύπωση όρων, τους οποίους αποφεύγει σαν ο διάολος το λιβάνι τμήμα της σημερινής Αριστεράς. Πρόκειται για την ανάπτυξη μιας ορισμένης συλλογιστικής, καλής η κακής, που μετέρχεται πάντως ορισμένα παραδοσιακά για την ''Αριστερά'' εργαλεία.
Από την άλλη μεριά, μεγάλο κομμάτι της ''Αριστεράς'', εδώ και πολύ καιρό έχει εγκαταλείψει εκείνα τα μαρξοειδή σχήματα που δεν θα έθελγαν διόλου τα επιλεγμένα target groups της δεξαμενής ψήφων. Για παράδειγμα, ο κ.Αλέξης Τσίπρας συχνά προτιμάει ''εκλαικευτικά'' δίπολα όπως πλούσιοι-φτωχοί, προτιμάει μια ανθρωπιστική, από μια ταξικά προσδιορισμένη, στήριξη των μεταναστών, προτιμά να αφουγκράζεται, στις δυνητικά ελπιδοφόρες αλλά ταξικά ανώριμες διαδηλώσεις των αγανακτισμένων, την ''δημοκρατία που μιλά στους δρόμους (sic!)''.
Ο Μ.Βορίδης λοιπόν, με ωμότητα και εξαιρετική, θαυμαστή αναίδεια, χρησιμοποιεί εργαλειακά την ''ταξική ανάλυση'' και μια γκραμσιανή, λέει ο ίδιος, προσέγγιση του πανεπιστημίου ως χώρου ιδεολογικής διασποράς και αναπαραγωγής. Θα έλεγα πως, με τον τρόπο που θέτει το ζήτημα, ουσιαστικά ομιλεί εντός του εννοιακού πεδίου των Ιδεολογικών Μηχανισμών του Κράτους, το οποίο ρητά συγκρότησε ο Λουί Αλτουσέρ (βλ. την συλλογή άρθρων του, ''Θέσεις''). Η έννοια της ηγεμονίας του Γκράμσι σχετίζεται με τους ΙΜΚ του Αλτουσέρ, αφενός καταγωγικά (Γκράμσι και Μάο διάβασε ο Αλτουσέρ και σχετικές τους θέσεις ανέπτυξε), αφετέρου με έναν πιο ουσιαστικό τρόπο. Ο πυρήνας της συλλογιστικής του βουλευτή του ΛΑΟΣ είναι ότι το Πανεπιστήμιο, από την μεταπολίτευση μέχρι σήμερα, αποτελούσε χώρο διάδοσης και αποκρυστάλλωσης της ''αριστερής'' ιδεολογίας, με αποτέλεσμα να αποτελεί κυρίαρχο πυλώνα και πομπό αντισυστημικών μηνυμάτων στα λαικά (μικροαστικά και εργατικά) στρώματα. Ως σταθερή μονάδα παραγωγής και αναπαραγωγής μιας αριστερής ''κοσμοαντίληψης'' (με όρους Γκράμσι), το Πανεπιστήμιο αποτελεί, για τον Μ.Βορίδη, το πλέον ισχυρό για την Αριστερά συγκροτητικό μέσο μιας δυνητικής, πολιτιστικής ηγεμονίας που θα μπορούσε να κατακτήσει, συναρθρώνοντας πλατιές μερίδες του ελληνικού λαού (και όχι απλώς της εργατικής τάξης) σε ένα ενιαίο, αντισυστημικό μέτωπο. Ήδη, σύμφωνα με τον βουλευτή, η αριστερά κατέχει αυτήν την ηγεμονία (την ''κυριαρχία'' όπως την αποκαλεί) εντός των ελληνικών πανεπιστημίων.
Το επιχείρημα αυτό περί ΙΜΚ, Αριστεράς και Ιδεολογίας, εκτυλίσσεται βεβαίως αφού πρώτα έχει εισαχθεί από τον ομιλητή, στο επιχειρηματολογικό πεδίο, η ίδια η ιδεολογική λειτουργία του Πανεπιστημίου. Και μιλάω για ''εισαγωγή'', αφού στο θέατρο του κοινοβουλίου μια τέτοια κουβέντα περί ΙΜΚ και ιδεολογίας είναι κυριολεκτικά off the topic. Ο ευφραδής Βορίδης λοιπόν, αρχικά παίρνει την θέση πως ένα νομοσχέδιο, σε τελική ανάλυση ένα ζήτημα, δεν μπορεί να κριθεί αμιγώς ''ορθολογικά'', ''τεχνοκρατικά'', ή καλύτερα, το περιεχόμενό του είναι κάτι περισσότερο από μια τεχνική αντιστοίχιση των μέσων στους σκοπούς. Κάθε ζήτημα, κάθε νομοσχέδιο διαπερνάται από ιδεολογικές προυποθέσεις, η ιδεολογία είναι ένα οιονεί υπερβατολογικό a priori οποιασδήποτε επιχειρηματολογίας. Έτσι λοιπόν, κατά τον Μ.Βορίδη, προέχει ο εν-τοπισμός των ιδεολογικών προυποθέσεων της μίας και της άλλης πλευράς που αντιδικούν για το νομοσχέδιο. Σημειώνει έτσι πως το ''αστικό μπλοκ'', το οποίο αποτελείται από ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΛΑΟΣ, Δημοκρατική Αριστερά (''πασόκ''), βρίσκεται σε συμφωνία για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, γιατί όλοι οι συμφωνούντες επιδιώκουν την αναπαραγωγή του υπάρχοντος συστήματος, και όχι την ανατροπή του. Ο στόχος είναι κοινός, επομένως οι όποιες διαφωνίες είναι ''τεχνικά ζητήματα''.
Αντιθέτως, η ''Αριστερά'' έχει σκοπό να ανατρέψει το σύστημα (το αν αληθεύει αυτό, εδώ δεν μας αφορά), συνεπώς δεν επιθυμεί ''τα αριστεία'' και την εναρμόνιση της παραγόμενης γνώσης με την ανθρωποφάγο αγορά και το παροξυσμικό κεφάλαιο, επιθυμία του αστικού μπλοκ και απαραίτητος όρος ομαλής, απλής και διευρυμένης αναπαραγωγής του καπιταλισμού στην Ελλάδα. Η Αριστερά θέλει να διατηρήσει ''τα κεκτημένα'', όχι γιατί θεωρεί ιδανικό το προηγούμενο Πανεπιστήμιο, αλλά γιατί οι όροι λειτουργίας και κίνησης της πανεπιστημιακής ζωής είχαν διαμορφωθεί υπό ευνοικότερους, ''αριστερούς'' συσχετισμούς (μεταπολίτευση), οι οποίοι ακόμη και σήμερα της επιτρέπουν να διεξάγει τον προπαγανδιστικό της αγώνα ενώ αυτός τελεί υπό την ασυλία (λέμε τώρα) της κρατικής καταστολής.
Δεν θέλω να επεκταθώ στο σύνολο της ομιλίας αν και θα είχε ενδιαφέρον. Θα ήθελα όμως να σημειώσω τα εξής:
Ερώτημα α) Τί πετυχαίνει ο Μ.Βορίδης χρησιμοποιώντας ξένα, εχθρικά ερμηνευτικά σχήματα, που ανήκουν στο αντίπαλο στρατόπεδο, την Αριστερά; Το συνειδητοποιεί ή όχι, όλα τα παρακάτω:
1) Προσελκύει άμεσα το ενδιαφέρον του ακροατή, απλώς και μόνο μιλώντας για ''τάξεις'' και ''μαρξισμό''.
2) Ασκεί εμμενή κριτική στους αριστερούς χώρους, ωθώντας έως τα άκρα μια συλλογιστική από ''αριστερή-μαρξιστική'' σκοπιά (τις στρεβλώσεις αυτής, θα τις δούμε μετά).
3) Κερδίζει τις εντυπώσεις, καθώς φαίνεται ικανός αφενός να επιχειρηματολογήσει στη βάση των ''μαρξιστικών'' όρων του αντιπάλου, αφετέρου να κερδίσει ''εκτός έδρας''.
4) Θέτει το ζήτημα του ασύλου στο επίκεντρο και μάλιστα με ταξικούς όρους, πράγμα που θα περίμενε κανείς να το κάνει η ''Αριστερά'', η οποία όμως υπερασπίζεται το άσυλο με βάση την νομική επιχειρηματολογία και την περιβόητη θεωρία των ιστορικών κεκτημένων. Καθώς η Αριστερά δεν έχει οργανώσει έναν ταξικό λόγο για το άσυλο (για τον Σύριζα ο νοών νοείτο, ενώ το ΚΚΕ ασχολείται με τα φοιτητικά μόνο παρεμπιπτόντως) και δεδομένου ότι το έδαφος των αστικών νομικών (ή και του λυγμικού ''ανθρωπισμού'' όπως στην περίπτωση των μεταναστών) καταστατικά την υπονομεύει, βρίσκεται εντελώς εκτεθειμένη. Πολύ περισσότερο, μοιάζει να θέλει απλώς να συντηρήσει το μαγαζάκι της μιλώντας για ''κεκτημένα'' και συντήρηση της υπάρχουσας κατάστασης, ενώ η αστική τάξη μοιάζει επαναστατική, αφού μιλά για μεταρρυθμίσεις. Οι έννοιες του συντηρητικού και του επαναστατικού μετατρέπονται στα αντίθετά τους σε μια διαλεκτική τους αναστροφή. Μένουμε με την αίσθηση ότι η Αριστερά απλώς θέλει να διατηρήσει ένα σύστημα που σήμερα μεταμορφώνεται παγκοσμίως σε μια νέα θεσμική κατοχύρωση των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων παραγωγής, όπως έχει παρατηρήσει ο Immanuel Wallerstein (βλ. το κείμενο ''Δομικές Κρίσεις'')
5) Πολώνει τους πολιτικούς χώρους σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα, ή μάλλον αποκαλύπτει την εγγενή πόλωσή τους, ανάμεσα στους ''μεταρρυθμιστές'' του αστικού συστήματος και τους ''επαναστάτες''. Πιστεύει πως η ανατροπή του συστήματος ηχεί στα αυτιά των δεκτών μια κενή και επικίνδυνη για την ''δημοκρατία'' ουτοπία, ενώ η στάση των μεταρρυθμιστών μοιάζει συνετή, ανταποκρινόμενη στην λαική απαίτηση να ''σωθεί η χώρα από την κρίση'' και ''να αλλάξει επιτέλους το πανεπιστήμιο'', μένοντας εντός του συστήματος που ξέρουμε και μην διακινδυνεύοντας έναν νέο ''ολοκληρωτισμό''.
6) Με την πόλωση αυτή, ασκεί σφοδρή κριτική στην ΝΔ, η οποία εγκαλείται γιατί δεν είναι συνεπές μέλος της αστικής, ''εθνικής'' συμμαχίας, και δεν συμβάλλει στην απολύτως ''λογική''( για όποιον ανήκει στην πλευρά των μεταρρυθμιστών και όχι των επαναστατών) αναμόρφωση και ''αναβάθμιση'' του ελληνικού Πανεπιστημίου. H NΔ εκτίθεται γιατί μετεωρίζεται ανάμεσα στον λεγόμενο ''μεσαίο'' χώρο και τον νεοφιλελευθερισμό.
7) Ο Βορίδης πετυχαίνει μια πειστική εξήγηση της πραγματικότητας, παρά τα λογικά άλματά του, γιατί κινείται στο εννοιολογικό πλαίσιο του μαρξισμού, και όχι των ειδήσεων των οκτώ.
Ερώτημα β) Δεν υποσκάπτει τα θεμέλια της αστικής ιδεολογίας η χρήση ''μαρξιστικών'' εννοιών, αποδεικνύοντας την εγκυρότητα του μαρξιστικού σκέπτεσθαι στην οποία προσφεύγουν οι αστοί;
Αυτό συμβαίνει, αλλά συμβαίνει αμυδρά, για τους εξής λόγους:
1) Αστική και μαρξιστική θεώρηση παρουσιάζονται το ίδιο ορθές, και η μόνη διαφορά έγκειται στην στοχοθεσία τους (μεταρρύθμιση-επανάσταση). Απορρίπτοντας τον στόχο της ανατροπής, ο μαρξισμός μένει μια καθαρά περιγραφική θεωρία, δίπλα σε όλες τις άλλες, μια αναλυτική ''οπτική-άποψη'' που υιοθετείται στα πλαίσια της ''εμμενούς'' κριτικής. Παρ'όλα αυτά, φαίνεται να διαθέτει μια ανώτερη τιμή αλήθειας εφόσον περιγράφει τί πραγματικά συμβαίνει στο πολιτικό σκηνικό σε σχέση με το νομοσχέδιο. Αυτή η ''αλήθεια'' ωστόσο της μαρξιστικής σκέψης είναι υπέρτερη μόνο σε σχέση με την άποψη που θέλει το νομοσχέδιο άνευ ιδεολογικών προυποθέσεων. Ο Βορίδης συντρίβει την συνήθη, μυστικοποιημένη-φετιχοποιημένη αστική θεώρηση, για να υιοθετήσει μια συνειδητά, και όχι συγκεκαλυμμένα, αστική θεώρηση.
2) Κύριος αντίπαλος του Βορίδη, και αυτό που τον ενδιαφέρει, είναι τελικά η ΝΔ, για αυτό και έτσι κλείνει την ομιλία του. Για αυτό, η υιοθέτηση μιας συνειδητής και ανοιχτά αστικής θεώρησης (που αναφέρεται σε τάξεις κτλ) ενώ αναμένεται να πολώσει το αριστερόστροφο ακροατήριο απωθώντας το ακόμη περισσότερο από το ΛΑΟΣ, από την άλλη πλευρά, στριμώχνει την ΝΔ και κλείνει το μάτι στους πραγματικά δεξιούς αλλά και τους γενικότερα εθνικόφρονες, που μόνο στο ΛΑΟΣ μπορούν να βρουν την κατάλληλη, συνεπή έκφρασή τους.
γ) Τα μιλάει καλά τα ''μαρξιστικά'' ο κ. Βορίδης;
Αρκετά καλά για τα έδρανα της Βουλής, για αυτό και είναι πειστικός. Ωστόσο, λέει κάτι εντελώς ανυπόστατο. Πως από την μεταπολίτευση και μετά, τα Πανεπιστήμια είναι χώρος κυριαρχίας και αναπαραγωγής αριστερής ιδεολογίας. Αυτό φυσικά είναι πολικάντικο ψέμα, καθώς, το γεγονός ότι οι αριστερές δυνάμεις στα πανεπιστήμια βρίσκονται σε καλύτερη θέση από ότι εκτός αυτών, δεν σημαίνει πως τελικά αναπαράγεται κυρίαρχα η ιδεολογία της αριστεράς. Κάθε άλλο, οι καθεστωτικές παρατάξεις της Πασπ και της Δαπ σαρώνουν, η αποχή, μια κατεξοχήν μικροαστική στάση, βαράει κόκκινο, οι πελατειακές/ψευδοκοινωνικές, αγοραίες σχέσεις και ο ατομικισμός ανθούν, ο επιστημονισμός και το τεχνοκρατικό πνεύμα δίνουν και παίρνουν. Ως ΙΜΚ το Πανεπιστήμιο αναπαράγει ασφαλώς, ως θεσμικότητα, την κυρίαρχη και όχι την αριστερή ιδεολογία, απλώς το ταξικά προσδιορισμένο περιεχόμενο παίρνει διάφορες μορφές, κάποιες εκ των οποίων αναφέρθηκαν. Ωστόσο, δημιουργούνται πράγματι αριστεροί ''θύλακες'' εντός των πανεπιστημίων, αγωνιστικές συνομαδώσεις που εγκαλούν, με αλτουσεριανούς όρους, τους φοιτητές-άτομα ως υποκείμενα αντισυστημικών ξεσπασμάτων (πχ καταλήψεις, συλλαλητήρια, αντι-μαθήματα, ''αριστερή'' ιδεολογική προπαγάνδα), ενσωματώνοντάς τους σε συλλογικότητες, πράγμα φυσικά που αντίκειται στο νεοφιλελεύθερο και καπιταλιστικό ατομικιστικό ιδεώδες.
(Στο σημείο αυτό, να ξεκαθαρίσω πως δεν θεωρώ το Σύριζα επ' ουδενί αντισυστημικό, αυτό έλειπε, ούτε μου αρέσει να μιλώ για την ''Αριστερά'', καθώς υιοθετώ άλλους πολιτικούς προσδιορισμούς. Ωστόσο, εδώ υιοθετώ την φρασεολογία και τις εννοιολογικές αντιστοιχίσεις του Βορίδη, βάσει των οποίων δομεί τον πολιτικάντικο λόγο του)
Ακόμη, είναι αυτονόητο πως, αφού σύμφωνα με τον ίδιο τον κ.Βορίδη, κάθε λόγος έχει ιδεολογικές προυποθέσεις, η δική του καθαρή αστική συνείδηση του επιβάλλει να παρουσιάζει την αστική νοοτροπία ως δημοκρατική, αξιοκρατική, στο πνεύμα του ''έκαστος στο είδος του'', ενώ οι ''αριστεροί'' είναι οι ολοκληρωτικοί καταχραστές του ασύλου (αριστεροί, αναρχικοί, μπάχαλοι-ασφαλίτες, δεν έχει καμία σημασία). Η ομολογία, στο τέλος, του κ.Βορίδη, ότι η ατόφια νεοφιλελεύθερη λογική υψώνει σινικά τείχη ανάμεσα στους κυρίαρχους διοικητές και τους αδρανείς διοικούμενους, είναι η μεγαλύτερη απόδειξη της a la carte ''δημοκρατικής'' του αντίληψης.
Τέλος, και με κριτήρια καθαρά ακαδημαικότητας, δεδομένης της μειωμένης κατά το ήμισυ χρηματοδότησης των ελληνικών πανεπιστημίων και με βάση την διεθνή εμπειρία ανάλογων ''μεταρρυθμιστικών'' επί της πανεπιστημιακής κοινότητας μέτρων, το νομοσχέδιο σε καμία περίπτωση δεν θα έχει τα αποτελέσματα που ψευδώς περιγράφει ο Βορίδης. Όπως έχουν καταδείξει με πολλά τους άρθρα πανεπιστημιακοί στον τύπο (αλλά και οι 1000 ξένοι πανεπιστημιακοί που δήλωσαν κατά του νομοσχεδίου Διαμαντοπούλου), το νομοσχέδιο αυτό προλειαίνει το έδαφος για την οριστική εξάλειψη του δημόσιου χαρακτήρα της παιδείας (στο μέτρο του δυνατού για τον καπιταλισμό), καταπατώντας ήδη βασικά συστατικά του στοιχεία.
Last, but not least...
Η πολύ ενδιαφέρουσα αγόρευση του εύγλωττου κυρίου Βορίδη, ωστόσο, πρέπει να μας θυμίσει μια βασική, αναντίρρητη αλήθεια της σχέσης της ριζοσπαστικής αριστεράς με την εκπαιδευτική θεσμικότητα και ειδικά με το Πανεπιστήμιο. Το Πανεπιστήμιο, εντός του καπιταλισμού, πρέπει να προσανατολίζεται στην αγορά εργασίας, κάτι τέτοιο όμως δημιουργεί μια σχέση υπαγωγής με δυσάρεστα υλικά και ιδεολογικά αποτελέσματα για την υπόθεση χειραφέτησης της εργατικής τάξης. Για αυτό η Αριστερά πρέπει να αποτρέπει αυτήν την υπαγωγή και αντιστοίχιση, με τίμημα να κατηγορείται ότι δρα καταστροφικά. Η κατηγορία αυτή έχει μια δόση αλήθειας, αφού οι φοιτητιώσες δυνάμεις της κομμουνιστικής επανάστασεις οφείλουν να οξύνουν την αντίφαση του πανεπιστημίου με την (καπιταλιστική) κοινωνία (παράλληλα με την διεκδίκηση ισχυρών πτυχίων και γενικής εποπτείας του γνωστικού αντικειμένου), και πάνω σε αυτές τις αντιφάσεις να πατήσει το κεντρικοπολιτικό υποκείμενο, προτείνοντας μια ολιστική λύση, συνολική καπιταλιστική ανατροπή και σοσιαλισμό, που είναι και η μόνη πραγματική λύση. Όταν δεν υπάρχει κεντρικοπολιτικό υποκείμενο, ο αγώνας για τα φοιτητικά είναι αμυντικός, και πολλές φορές αριστερίστικος. Σε περίοδο κρίσης, η Αριστερά πρέπει να δίνει συνολικές λύσεις, εκμεταλλευόμενη τις ρωγμές στους διάφορους κοινωνικούς χώρους, χωρίς να ξεχνά πως το επαναστατικό υποκείμενο είναι η όντως ούσα, εργατική τάξη.
Ευχαριστώ για την αναδημοσίευση. Καλή συνέχεια.
ΑπάντησηΔιαγραφή