Πολιτική Πρωτοβουλία Διεθνιστής: οδηγός η Οκτωβριανή Επανάσταση και η Μπολσεβίκικη Πολιτική

Αναδημοσιεύουμε από το 11ο Φύλλο της εφημερίδας ΔΙΕΘΝΙΣΤΗΣ αφιέρωμα στην Οκτωβριανή Επανάσταση 

ΠΩΣ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΟΥΜΕ ΤΟΝ ΚΟΚΚΙΝΟ ΟΚΤΩΒΡΗ

95 χρόνια μετά την εκδήλωση της Οκτωβριανής επανάστασης του 1917, είναι δεδομένο πως η αστική τάξη σε όλο τον κόσμο, και στην Ελλάδα, επιμένει να τη χαρακτηρίζει ως έναν αναχρονισμό, μια ανορθογραφία που αφορούσε την εκδήλωση των εξαθλιωμένων και αμόρφωτων μουζίκων, σε μια εποχή που η αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία δεν ήταν αναπτυγμένη σε ένα μεγάλο τμήμα της υδρογείου. Από την άλλη μεριά, με βάση και την κατοπινή εξέλιξη του σοβιετικού καθεστώτος, είναι σαφής η προσπάθεια να καταδειχτεί ως μάταιη κάθε προσπάθεια που θα εμπνέεται από τα ίδια ιδανικά, μια που η ανθρώπινη φύση, δε «σηκώνει» τον κομμουνισμό, η εξουσία παρά και ενάντια της πλειοψηφίας της εργατικής τάξης είναι μια νομοτέλεια.

Από την άλλη, σε ότι αφορά τις πολιτικές δυνάμεις που έχουν αναφορά στη σοσιαλιστική επανάσταση του 1917, βλέπουμε από τη μια άκριτη και εφ όλης της ύλης υιοθέτηση, την επίκληση αυτών ή των άλλων πολιτικών χειρισμών των μπολσεβίκων, που βέβαια πάντα αντιστοιχούν για να δικαιολογήσουν όλες τις πολιτικές τακτικές. Η απάντηση σε αυτή την τάση, είναι ένας ιδεολογικός εκλεκτικισμός, που τείνει να αντιμετωπίζει την σοσιαλιστική επανάσταση και την μπολσεβίκικη τακτική, ως ένα ποτ-πουρί αντιλήψεων και πολιτικών τακτικών, υπερτονίζοντας συνήθως τη μια ενάντια στην άλλη.

Η μεγάλη Οκτωβριανή επανάσταση είναι σαφώς παιδί του καιρού της. Εκδηλώθηκε γιατί η πολιτική
ατμομηχανή της, το κόμμα των μπολσεβίκων και οι εξωκομματικές προς αυτό εργατικές μάζες, απάντησαν έγκαιρα σε όλα τα φλέγοντα ζητήματα του τοτινού κινήματος, συνολικά στις εξελισσόμενες κοινωνικές και πολιτικές αντιθέσεις. Δεν μπορεί να βοηθήσει κανένα επαναστατικό εγχείρημα η αντιμετώπισή της ως δόγμα, «συνταγή» που αν την ακολουθήσουμε κατά γράμμα θα νικήσουμε. Αν επικαλούμαστε αυτή ή την άλλη εκδήλωση της μπολσεβίκικης τακτικής, προσπαθώντας να απαντήσουμε στα δικά μας προβλήματα, αυτό δεν μπορεί να γίνεται με μια αντιδιαλεκτική επανάληψη ρήσεων και χειρισμών έξω από το ιστορικό τους πλαίσιο και τα συγκεκριμένα διλήμματα που προσπάθησαν να επιλύσουν. Αν συμπεριφερθούμε έτσι τότε είναι φανερό πως τα πάντα μπορούν να δικαιολογηθούν και να υποστηριχτούν ως σωστά, καθιστώντας έτσι την μπολσεβίκικη πολιτική και την ίδια την επανάσταση, ένα διαρκές αναμάσημα, χωρίς αυτή να μας βοηθά στην δική μας συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης.

Από τη μεριά μας παραμένουμε θιασώτες της Οκτωβριανής επανάστασης. Με όλες τις ενστάσεις μας και τις παρατηρήσεις μας που σε ένα βαθμό παρουσιάζουμε με έμμεσο τρόπο και στο σχέδιο προγράμματός μας. Πιστεύουμε όμως πως θα μπορέσουμε να «συνομιλήσουμε» πιο αποτελεσματικά με τους επαναστάτες των αρχών του 20ου αιώνα, θα δούμε καλύτερα που μπορεί να είναι για εμάς τα πεπραγμένα τους ως οδηγός για δράση και όχι δόγμα, αν επιχειρήσουμε να αποτυπώσουμε τα συγκεκριμένα σημεία που βοήθησαν στην εκδήλωση της επανάστασης, και φυσικά στον αδιαμφισβήτητο ηγετικό ρόλο της μπολσεβίκικης πολιτικής. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να αποδείξουμε συγκεκριμένα το ότι η επανάσταση γενικά, αλλά και η οκτωβριανή ειδικά, έχει να πει για την εποχή που διανύουμε, εποχή και πάλι, όπως και τότε κρίσης και απότομης χειροτέρευσης των συνθηκών ζωής της εργατικής τάξης σε όλο τον κόσμο, ακόμα πιο πολύ στον ελληνικό αδύναμο καπιταλιστικό κρίκο. Από την παράθεση αυτών που εμείς πιστεύουμε πως αποτελούν την «καρδιά» της εκδήλωσης της επανάστασης, θα φανεί πιστεύουμε η επικαιρότητά της. Και να σημειώσουμε πως σε αυτό το άρθρο συνειδητά εστιάζουμε στα «γενετικά» της στοιχεία, πως χωρίς καμιά ταλάντευση θα πρέπει για εμάς οι επαναστάτες κομμουνιστές να σταθούν με ιδιαίτερη προσοχή, σε αυτούς τους καιρούς που οι αντικειμενικοί κοινωνικοί και πολιτικοί όροι ανοίγουν μια ολόκληρη εποχή καπιταλιστικής αστάθειας, πολιτικής και οικονομικής, εποχή επαναστάσεων. Αν αυτή την εποχή δεν την αξιοποιήσει έτσι η τάξη και τα πολιτικά επαναστατικά υποκείμενα, η απάντηση θα είναι η μαύρη αντίδραση σε όλο το φάσμα της κοινωνικής και πολιτικής ζωής.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. ΓΙΑΤΙ ΤΗ ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΣΤΕ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ

1) Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. Ο ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΤΑΚΤΙΚΗΣ

Ίσως μια από τις μεγαλύτερες συνεισφορές των μπολσεβίκων, έως και την Οκτωβριανή επανάστασης, είναι η επιμονή στον ακριβή καθορισμό και εκτίμηση της αντικειμενικής πραγματικότητας, της οικονομικοπολιτικής ανάλυσης. Όταν εκτιμούν πως η Ρωσία βρίσκεται εντός του καπιταλισμού, με τον δικό του ιδιαίτερο δρόμο εμφάνισης στη ρωσική πραγματικότητα, σε αντιπαράθεση με τις ναροντνικιστικές και σοσιαλεπαναστατικές αντιλήψεις, οι οποίες υποστηρίζουν τη δυνατότητα περάσματος της Ρωσίας στον κομμουνισμό κατευθείαν από τα κοινοτικά ρωσικά εγχειρήματα, φτάνουν να υποστηρίξουν πως ο ίδιος ο Μαρξ ίσως έχει λαθεμένη πληροφόρηση από τη Βέρα Ζασούλιτς στην αλληλογραφία τους, και για αυτό εκδηλώνει τον υπαινιγμό περί ισχύος αυτής της λογικής. Σε μια αχανή τσαρική Ρωσία, πιάνουν τον κρίσιμο κρίκο της εμφάνισης ενός νέου βιομηχανικού προλεταριάτου, συνέπεια της εμφάνισης του βιομηχανικού καπιταλισμού, ο οποίος θα δώσει και τον τόνο σε όλη τη ρωσική πραγματικότητα. Οι μπολσεβίκοι εκτιμούν πως η επανάσταση βρίσκεται μέσα στις αντιθέσεις της κοινωνίας τους, και χαρακτηρίζονται μαξιμαλιστές, μπλανκιστές. Σε αντίθεση με ότι υποστηρίζεται, δεν αναδεικνύουν γενικά και αφηρημένα τη δύναμη της βούλησης, δεν την αποκόβουν από τη συγκεκριμένη τακτική εκδήλωσής της. Βάση είναι η πορεία της ρωσικής κοινωνίας, οι τριγμοί στην πολιτική σκηνή. Αλλά και ακόμα περισσότερο δεν φεύγει από την οπτική της εκτίμησης της πραγματικότητας το πεδίο των εξωτερικών σχέσεων της αστικής τους τάξης, ο διεθνής συσχετισμός δύναμης, ένα πεδίο που αποτελεί το κατεξοχήν πεδίο συσκότισης των πολιτικών γεγονότων και παραπλάνησης των εργαζομένων ιστορικά και σε κάθε κοινωνία. Πράγμα που δυσκολεύει την εκτίμηση της κατάστασης από τη μεριά τους. Η τακτική λαμβάνει υπόψη της την αντικειμενική πραγματικότητα, τα προγράμματα καθορίζονται έχοντας υπόψη τις γενικές συνθήκες.

2) Ο ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΟΓΜΑ

Οι επαναστάτες του Οκτώβρη, παρεμβαίνουν ενεργά στο «σώμα» του μαρξικού έργου. Το αντιμετωπίζουν ως οδηγό για την αλλαγή της πραγματικότητας και όχι ως δόγμα, σε κόντρα με τους σοφούς του μαρξισμού εκείνης της εποχής. Η προσπάθεια διαμόρφωσης επαναστατικής τακτικής σε μια χώρα που ξέφευγε από το πρότυπο των κλασσικών χωρών της καπιταλιστικής Ευρώπης, η ανάπτυξη της θεωρίας του κόμματος νέου τύπου προσαρμοσμένου στις ρωσικές συνθήκες, η θεωρία του ιμπεριαλισμού πέρα από το οικονομολογικό και ακαδημαϊκό επίπεδο που ήδη υπήρχε, αλλά η σύνδεσή του με τα συγκεκριμένα καθήκοντα των επαναστατών, είναι μόνο μερικές από τις σημαντικές συμβολές των μπολσεβίκων που βοήθησαν την εκδήλωση της Οκτωβριανής επανάστασης. Χαρακτηρίζουν αναθεωρητές όχι μόνο τις λογικές Μπερνστάϊν, περί της δυνατότητας της ειρηνικής μετεξέλιξης του καπιταλισμού σε σοσιαλισμό, αλλά πολύ περισσότερο, και αυτό ίσως είναι το κρισιμότερο, όσους μηχανιστικά και αντιδιαλεκτικά προσπαθούν να εισαγάγουν το μαρξισμό, άγονα, χωρίς μια συγκεκριμένη εκτίμηση της πραγματικότητάς τους. Στο γράμμα συνεπείς σε πολλές περιπτώσεις οι επικριτές των μπολσεβίκων. Με τον ίδιο τρόπο που πολλές φορές οι επαναστάτες του σήμερα επικαλούνται τον Οκτώβρη έξω από τα διλήμματα του καιρού τους.

3) ΕΠΙΜΟΝΗ ΣΤΗΝ ΚΟΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ

Με απίστευτο σεβασμό στην αυτενέργεια της τάξης, ακολουθώντας την ακόμα και αν εκτιμούν πως δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για επαναστατικές εκδηλώσεις, όπως στην αρχή του καλοκαιριού του 1917, με κριτική εμπιστοσύνη και υποστήριξη σε ότι γεννούσε η πάλη της, με επιμονή όμως στην κομματική συγκρότηση των ομοϊδεατών επαναστατών, με ότι μπορεί να σημαίνει αυτό σε κάθε εποχή. Η ανάγκη των κομμάτων της επανάστασης όπως γράφουμε και στο σχέδιο προγράμματός μας, δεν καταργείται, παρόλο που είναι εύκολο για ένα δυναμικό να την αρνείται, ή πολύ περισσότερο ακόμα και για πολιτικές δυνάμεις του χώρου να μην την περιγράφουν θεωρητικά με ακρίβεια. Η ανάγκη των κομμάτων που αναφέρονται στην επανάσταση, δηλαδή στην πάλη για το τσάκισμα της αστικής εξουσίας στο σύνολό της, στη συντριβή του αστικού πολιτικού εποικοδομήματος, και την πάλη για την εργατική αυτοκυβέρνηση, είναι δεδομένη για εμάς. Και αυτό γιατί κόμμα σημαίνει μια συνεκτική πολιτική θεωρία, η οποία μπορεί να συνενώνει τις διαφορετικές καταβολές, παραστάσεις, στρατηγικά συμφέροντα της εργατικής τάξης, να συγκεντρώνει τα πολιτικά δραστήρια στοιχεία της μισθωτής διανόησης, να υπερβαίνει τον κατακερματισμό προσωπικοτήτων, χώρων και κλάδων, σε μια γόνιμη συνύπαρξη ενοποιούμενη σε μια κοινή στρατηγική.

4) ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ ΠΟΥ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΜΕ ΣΤΑΘΕΡΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ

Οι αλλαγές στην τακτική των μπολσεβίκων, σε ότι αφορά τις συμμαχίες τους, μέχρι και την τελευταία στιγμή της εκδήλωσης της επανάστασης, έχουν προκαλέσει και συνεχίζουν να προκαλούν μεγάλη συζήτηση γενικά στους αριστερούς. Διασπάσεις, συνενώσεις, προσωρινές συμμαχίες με τα επαναστατικά στοιχεία της δημοκρατίας στη Ρωσία του 1917, συμμετοχή αλλά και ενεργός αποχή από εκλογικές διαδικασίες. Πάντα όμως υπάρχουν μερικά κριτήρια, που αν δεν τα διαγνώσουμε τότε η μπολσεβίκικη τακτική γίνεται ένα αξεδιάλυτο κουβάρι. Σε όλες αυτές τις αλλαγές συμμαχιών κριτήρια είναι η καλύτερη επαφή με την επαναστατική και κομμουνιστική τάση της τάξης, η διατήρηση των κρισιμότερων στρατηγικών προγραμματικών στοιχείων και μια βασική συμφωνία πάνω στην εκτίμηση της στιγμής, η εμφάνιση, μέσα στις δυσκολίες της λογοκρισίας των διαφωνιών και η πάλη γύρω από αυτές, προσωρινές συμμαχίες που διευκολύνουν την ανοιχτή προπαγάνδιση των επαναστατικών ιδεών, η σφοδρότατη πάλη με τους αντιπάλους, ειδικά τους εσωκομματικούς, χωρίς όμως να κόβονται οι γέφυρες με τα πιο επαναστατικά στοιχεία, ακόμα και η πρόταση κυβερνητικής συμμετοχής των επαναστατικών στοιχείων των αναρχικών. Η τακτική είχε πυξίδα και ήταν υποταγμένη σε μια επαναστατική στρατηγική. Από αυτή την άποψη η μπολσεβίκικη τακτική δεν είναι μια διαρκής άσκηση ανεξήγητων ελιγμών, αλλά δρόμοι υπηρέτησης της επαναστατικής στρατηγικής, που δεν μπορούν να είναι δογματικά οι ίδιοι.

5) ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΤΑΣΗ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ. ΟΧΙ ΔΟΓΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΜΟΡΦΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ

Οι μπολσεβίκοι εμπιστεύονται την τάξη ακόμα και στις ήττες της. Όταν η επαναστατική κατάσταση γνωρίζει τις υφέσεις της, αναζητούν να ξαναβρούν τα στοιχεία αυτά στην πολιτική συμπεριφορά της τάξης, που δίνουν το περιθώριο για μια νέα επαναστατική τακτική. Από το 1905 που πρωτοεμφανίζονται τα Σοβιέτ ως μορφές οργάνωσης και συντονισμού της πανρωσικής πολιτικής απεργίας του Οκτώβρη, μέχρι και τον Οκτώβρη του 1917, οι μπολσεβίκοι περνάνε από το όλη η εξουσία στα σοβιέτ, μέχρι την άρνηση του συνθήματος, και την προτεραιότητα της ένοπλης εξέγερσης. Σε αντίθεση με ότι πιστεύεται ίσως σε ένα κομμάτι συντρόφων, καμιά μορφή οργάνωσης της τάξης δεν αποτελούσε θέσφατο για τους μπολσεβίκους. Και αυτή τελικά η διαλεκτική αντιμετώπιση των μορφών οργάνωσης της τάξης, πάντα με κριτήριο το τι προωθούσε την ίδια την επαναστατική διαδικασία με βάση την ανάλυσή τους ήταν το κυρίαρχο. Αυτό άλλωστε ήταν που επέτρεψε να πραγματοποιηθεί και να εκδηλωθεί η ίδια η επανάσταση, παραμονές του συνεδρίου των Σοβιέτ. Χαρακτηριστικά ο Λένιν, στο γράμμα του προς τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος έγραφε «Με όλες τις δυνάμεις μου θέλω να πείσω τους συντρόφους ότι τώρα όλα κρέμονται από μια τρίχα, ότι στην ημερήσια διάταξη μπαίνουν ζητήματα που δε λύνονται με συσκέψεις και συνέδρια (έστω και με συνέδρια των Σοβιέτ), αλλά αποκλειστικά από τους λαούς, από την πάλη των οπλισμένων μαζών». Ως δρόμο για να πάρουν τα Σοβιέτ πραγματικά την εξουσία.

6) ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣ

Ακόμα και στις δυσκολότερες στιγμές, και σε αντίθεση ίσως με αυτά που ακολούθησαν, οι μπολσεβίκοι δεν προσπάθησαν να επενδύσουν στα μεγαλορωσικά αισθήματα τμημάτων της εργατικής τάξης. Η στάση τους από την αρχή του πολέμου, σε δυσμενέστατους συσχετισμούς, η τοποθέτησή τους γύρω από τα εθνικά ζητήματα στην εποχή του ιμπεριαλιστικού σταδίου, η απαρέγκλιτη αντιπαράθεση με την αστική τάξη της χώρας τους, που έφτανε μέχρι του σημείου της επιδίωξης της πολεμικής ήττας της, θέση που πολεμήθηκε ανελέητα, αποτελεί πραγματικό οδηγό, πολύτιμο, ειδικά στις εποχές της κρίσης όπως η σημερινή, που η φαρμακερή αγκαλιά των εθνικών μετώπων, ή της υπόκλισης τμημάτων της αριστεράς στον εθνικό λόγο, είναι δυστυχώς παρούσα. Διεθνισμός για το μπολσεβίκικο ρεύμα σκέψης, δεν ήταν ο κοσμοπολίτικος συντονισμός δράσεων και κινημάτων. Αλλά η επιδίωξη ιδεολογικής και πολιτικής συγγένειας με πολιτικά ρεύματα, που με βάση βασικά στοιχεία της ανάλυσης, ακόμα και με διαφορές μέσα σε αυτήν, μπορούσαν να παλεύουν κοινά, για την ήττα των αστικών τους τάξεων.

7) Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΓΚΑΛΟΠ, ΟΥΤΕ ΜΟΝΟΠΡΑΚΤΟ

Η επανάσταση δεν ήταν ένας κεραυνός σε αίθριο ουρανό. Ήδη από το 1905, οι μπολσεβίκοι εκτιμούν πως βρίσκονται σε μια επαναστατική διαδικασία. Με ήττες και πισωγυρίσματα. Που όμως δεν αναστέλλουν τις επαναστατικές διαθέσεις της εργατικής τάξης και των εκμεταλλευόμενων μαζών. Χωρίς να αναιρούνται οι αντικειμενικοί όροι που συγκροτούν μια επαναστατική κατάσταση, δηλαδή η αδυναμία των κυβερνώντων να αναπαράγουν ομαλά την κυριαρχία τους, η απότομη, πέραν του κανονικού χειροτέρευση του επιπέδου ζωής των εργαζομένων, και η είσοδος των μαζών στον αγώνα, με μεγαλύτερη συχνότητα και ένταση. Όμως ταυτόχρονα η επανάσταση δεν είναι δημοσκόπηση. Η ουσία νικάει τον τύπο. Τις παραμονές του συνεδρίου των Σοβιέτ, το υπεραντιδραστικό στρατόπεδο των μοναρχικών της Ρωσίας, των κορνιλοφικών, εκτιμά σωστά την αδυναμία της Προσωρινής Κυβέρνησης να παραμείνει στην εξουσία. Και φυσικά προετοιμάζει ένα λουτρό αίματος, για να καταπνίξει την επανάσταση που καλπάζει. Και αυτό θα πετύχει μόνο αν το κάνει στην καρδιά της επανάστασης, στην Πετρούπολη. Ο Λένιν με το γράμμα που προαναφέραμε, καλεί σε άμεση δράση. Η διαλεκτική εκτίμηση της στιγμής, λέει πως τα Σοβιέτ θα κυβερνήσουν, μόνο αν μείνουν στην άκρη, στα χέρια των ένοπλων εργατών, αγροτών και στρατιωτών της Ρωσίας.

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

Σε μια πρώτη προσέγγιση στην εφημερίδα μας, της Οκτωβριανής επανάστασης και της μπολσεβίκικης πολιτικής σε αυτήν, πιστεύουμε πως σε αυτά τα επτά σημεία μπορεί κανείς να συμπυκνώσει την τεράστια ιστορική και επίκαιρη συνεισφορά της. Για αυτό και δεν είναι ένα επαναστατικό κόσμημα σε κάποια προθήκη. Ο Οκτώβρης δεν έκλεισε, δεν τελείωσε. Και για αυτό γιατί η μέθοδος επαναστατικής πολιτικής που δίνει, είναι ένα στοίχημα, που οι επαναστάτες που βλέπουν την επικαιρότητά του, μόνο συνομιλώντας και πράττοντας μπορούν να το επιλύσουν. Αλλά και γιατί κάθε ένα από τα ζητήματα που θέσαμε, από τα πρώτα ακόμα βήματα της σοβιετικής εξουσίας, ανέδειξε μια σειρά θεωρητικά και πρακτικά ζητήματα, που οδηγούν σε διαρκείς αναστοχασμούς, με κριτήριο πάντα την αναζήτηση της συγκεκριμένης ανάλυσης της συγκεκριμένης κατάστασης.