Δευτέρα 18 Μαρτίου 2013

Η εργατική δύναμη (Μισθός, Τιμή, Κέρδος)





VII. Η εργατική δύναμη



Αφού αναλύσαμε τώρα, όσο ήταν δυνατό να γίνει με το βιαστικό αυτό τρόπο, τη φύση της αξίας, της αξίας οποιουδήποτε εμπορεύματος, πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας στην ειδική αξία της εργασίας. Και εδώ πρέπει να σας εκπλήξω πάλι με ένα φαινομενικά παράδοξο. Όλοι είσαστε βέβαιοι πως αυτό που πουλάτε καθημερινά είναι η εργασία σας, πως, κατά συνέπεια, η εργασία έχει τιμή και πως, μιας και η τιμή ενός εμπορεύματος είναι μόνο και μόνο η χρηματική έκφραση της αξίας του, θα πρέπει δίχως άλλο να υπάρχει κάτι τέτοιο, σαν την «αξία της εργασίας».

Ωστόσο, δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως η αξία της εργασίας με την κοινή σημασία της λέξης. Είδαμε πως το ποσό της αναγκαίας εργασίας, που είναι αποκρυσταλλωμένο σε ένα εμπόρευμα, αποτελεί την αξία του. Με τι τρόπο μπορούμε τώρα, αν εφαρμόσουμε την έννοια αυτή της αξίας, να καθορίσουμε πόση είναι η αξία μιας δεκάωρης, ας πούμε, μέρας; Πόση εργασία περιέχεται σ' αυτή την εργάσιμη μέρα; Δέκα ώρες εργασία. Το να λέμε πως η αξία μιας δεκάωρης εργάσιμης μέρας είναι ίση με δέκα ωρών εργασία ή με το ποσό της εργασίας που περιέχεται σ' αυτή, δεν είναι μόνο ταυτολογία μα και παραλογισμός. Εννοείται πως, αν ανακαλύψουμε την αληθινή, μα κρυμμένη έννοια της φράσης «αξία της εργασίας», θα είμαστε σε θέση να εξηγήσουμε αυτή την παράλογη και φαινομενικά ακατόρθωτη μεταχείριση της αξίας, με τον ίδιο τρόπο που, όταν βεβαιωθούμε για την πραγματική κίνηση των ουράνιων σωμάτων, είμαστε σε θέση να εξηγήσουμε και τις επιφανειακές ή φαινομενικές μόνο κινήσεις τους.

Αυτό που πουλάει ο εργαζόμενος δεν είναι άμεσα η εργασία του μα η εργατική του δύναμη, που μεταβιβάζει στον καπιταλιστή την προσωρινή της χρήση (35). Αυτό είναι τόσο σωστό που ο νόμος - δεν ξέρω αν με τον αγγλικό νόμο, οπωσδήποτε όμως με μερικούς ηπειρωτικούς νόμους - καθορίζει τον ανώτατο χρόνο που επιτρέπεται σε έναν άνθρωπο να πουλά την εργατική του δύναμη. Αν του επιτρεπόταν να την πουλήσει για απεριόριστο χρονικό διάστημα, θα ξαναγύριζε αμέσως η δουλεία. Μια τέτοια πούληση, αν περιλάβαινε λ.χ. όλη τη διάρκεια της ζωής του, θα τον έκανε μονομιάς σκλάβο του εργοδότη του.


Ένας από τους πιο παλιούς οικονομολόγους και τους πιο πρωτότυπους φιλοσόφους της Αγγλίας - ο Τόμας Χομπς (Thomas Hobbes) - είχε κιόλας βρει από ένστικτο, στο «Λεβιάθαν» του, αυτό το σημείο, που το παράβλεψαν όλοι οι μεταγενέστεροί του. Εκεί λέει:


«Η αξία (value of worth) ενός ανθρώπου είναι,
όπως και σε όλα τα άλλα εμπορεύματα, η τιμή του:
δηλαδή τόσο, όσο θα έδιναν για να χρησιμοποιήσουν
τη δύναμή του»   


Ξεκινώντας από τη βάση αυτή θα είμαστε σε θέση να καθορίσουμε την αξία της εργασίας όπως την καθορίσαμε και σε όλα τα άλλα εμπορεύματα.  

Μα πριν κάνουμε αυτό, μπορούμε να ρωτήσουμε σε τι οφείλεται το περίεργο αυτό φαινόμενο, να βρίσκουμε στην αγορά μια ομάδα από αγοραστές που κατέχουν γη, μηχανές, πρώτες ύλες και μέσα συντήρησης και που όλα αυτά, εκτός από τη χέρσα γη, είναι προϊόντα εργασίας, και από το άλλο μέρος, μια ομάδα από πουλητές, που δεν έχουν τίποτα άλλο να πουλήσουν έξω από την εργατική τους δύναμη, τα εργαζόμενά τους χέρια και μυαλά; Η μια ομάδα να αγοράζει αδιάκοπα για να βγάζει κέρδη και να πλουτίζει, ενώ η άλλη να πουλάει αδιάκοπα για να κερδίζει τα απαραίτητα για τη ζωή της; Η έρευνα για το ζήτημα αυτό θα ήταν μια έρευνα γι' αυτό που οι οικονομολόγοι ονομάζουν «προηγούμενη ή πρωταρχική συσσώρευση», μα που θα έπρεπε να το ονομάζουν πρωταρχική απαλλοτρίωση. Θα βρίσκαμε τότε πως αυτή η λεγόμενη πρωταρχική συσσώρευση δεν σημαίνει τίποτα άλλο, παρά μια σειρά από ιστορικές διαδικασίες, που καταλήγουν στη διάσπαση της πρωταρχικής ενότητας ανάμεσα στον Άνθρωπο και τα Μέσα της Εργασίας του. Μια τέτοια, όμως, έρευνα βρίσκεται έξω από την περιοχή του τωρινού μου θέματος (36). Μιας και έγινε ο χωρισμός ανάμεσα στον Άνθρωπο της Εργασίας και τα Μέσα της Εργασίας, η κατάσταση αυτή διατηρείται και αναπαράγεται σε μια ολοένα και πιο μεγάλη κλίμακα, ώσπου να την ανατρέψει πάλι μια καινούρια και ριζική επανάσταση στον τρόπο παραγωγής και να αποκαταστήσει την αρχική ενότητα σε καινούρια ιστορική μορφή (37)

Τι είναι, τότε, η αξία της εργατικής δύναμης;

Όπως και σε κάθε άλλο εμπόρευμα, η αξία της καθορίζεται από το ποσό της εργασίας που είναι αναγκαίο για την παραγωγή της. Η εργατική δύναμη ενός ανθρώπου υπάρχει μόνο μέσα στο ζωντανό του σώμα. Ένας άνθρωπος πρέπει να καταναλώσει μια ορισμένη μάζα από μέσα συντήρησης για να μεγαλώσει και να διατηρηθεί στη ζωή. Ο άνθρωπος όμως θα φθαρεί, όπως και η μηχανή, και πρέπει να τον αντικαταστήσει κάποιος άλλος άνθρωπος. Εκτός από τη μάζα των διαφόρων μέσων συντήρησης που απαιτείται για τη δική του συντήρηση, χρειάζεται και μια άλλη ποσότητα από μέσα συντήρησης για να αναθρέψει ένα ορισμένο αριθμό παιδιά, που θα τον αντικαταστήσουν στην αγορά εργασίας και θα διαιωνίσουν το γένος των εργατών. 

Εκτός απ' αυτά, για να αναπτύξει την εργατική του δύναμη και για να αποχτήσει μια δοσμένη επιδεξιότητα, πρέπει να ξοδευτεί ένα άλλο ποσό από αξίες. Για το σκοπό μας είναι αρκετό να λάβουμε υπ' όψη μας μονάχα τη μέση εργασία, που τα έξοδά της για την εκμάθησή της και την ειδίκευση είναι μηδαμινά. Ακόμα, πρέπει να επωφεληθώ από την ευκαιρία τούτη για να αναφέρω πως, όπως διαφέρει το κόστος παραγωγής στις διάφορες ποιότητες της εργατικής δύναμης, έτσι πρέπει να διαφέρει και η αξία της εργατικής δύναμης που χρησιμοποιείται στους διάφορους κλάδους της παραγωγής. Η απαίτηση για ισότητα μισθών στηρίζεται λοιπόν σε πλάνη, είναι μια μωρή επιθυμία, που δεν πρόκειται να πραγματοποιηθεί ποτέ. Είναι προϊόν του ψεύτικου και ρηχού εκείνου ριζοσπαστισμού, που δέχεταιι τις προϋποθέσεις και ζητάει να αποφύγει τα συμπεράσματα. Με βάση το σύστημα της μισθωτής εργασίας, η αξία της εργατικής δύναμης καθορίζεται με τον ίδιο τρόπο που καθορίζεται και η αξία κάθε άλλου εμπορεύματος και επειδή τα διάφορα είδη της εργατικής δύναμης έχουν διαφορετικές αξίες ή απαιτούν διαφορετικά ποσά εργασίας για την παραγωγή τους, πρέπει στην αγορά εργασίας να βρίσκουν διαφορετικές τιμές. Το να φωνάζεις για ίση, ή ακόμα και για δίκαιη αμοιβή με βάση το σύστημα της μισθωτής εργασίας, είναι το ίδιο σα να φωνάζεις για λευτεριά με βάση το σύστημα της δουλείας (38).

To ζήτημα είναι: Τι είναι αναγκαίο και αναπόφευχτο σε ένα δοσμένο σύστημα παραγωγής;

Ύστερα από αυτά που είπαμε, βλέπουμε πως η αξία της εργατικής δύναμης καθορίζεται από την αξία των μέσων συντήρησης, που απαιτούνται για να παραχθεί, αναπτυχθεί και διαιωνισθεί η εργατική δύναμη.



-----------------------------------------------




35. Φαίνεται, αντίθετα, από πρώτη όψη, ότι ο εργάτης πουλάει την «εργασία» του και αυτή η αντίληψη είναι πλατιά διαδομένη. Αυτή είναι η πλευρά του ζητήματος που ο Μαρξ αποκαλεί φαινομενική. Η θεωρητική ανάλυση αποδείχνει όμως ότι ο εργάτης πουλά ουσιαστικά όχι την εργασία του, αλλά την εργατική του δύναμη, ή την ικανότητά του για δουλειά. Αυτό είναι ένα από τα κεφαλαιώδη σημεία της μαρξιστικής θεωρίας της υπεραξίας και της μαρξιστικής μεθόδου ανάλυσης.


36. Ο αναγνώστης που θέλει να γνωριστεί μ' αυτή την ανάλυση του Μαρξ μπορεί να συμβουλευτεί «Το Κεφάλαιο», τόμος 1, κεφ. 24: «Η λεγόμενη πρωταρχική συσσώρευση». Στο κεφάλαιο αυτό εξετάζεται η διαδικασία με την οποία οι εργαζόμενοι αλλοτριώθηκαν από τα μέσα εργασίας τους και εμφανίστηκαν οι κεφαλαιοκράτες της βιομηχανίας. Τέλος, στο κεφάλαιο αυτό διατυπώνεται ο χαρακτηρισμός (που είναι φημισμένος πια στη μαρξιστική φιλολογία), «της ιστορικής τάσης της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης».


37. Γίνεται υπαινιγμός για το νέο σοσιαλιστικό κοινωνικό σύστημα, όπου, μετά την απαλλοτρίωση των απαλλοτριωτών κεφαλαιοκρατών, δεν υπάρχει ο χωρισμός ανάμεσα στους εργαζομένους και στα μέσα της εργασίας τους. Όλα τα βασικά μέσα εργασίας, είναι, πράγματι, στο σοσιαλισμό κοινή ιδιοκτησία του συνόλου της κοινότητας.


38. Στην ανάλυση αυτή του Μαρξ βρίσκουμε διατυπωμένη, με συνθετικό τρόπο και σε επαναστατική βάση, την εξήγηση της διαφοράς που υπάρχει στις αμοιβές των μισθωτών εργαζομένων. Το κόστος της επαγγελματικής κατάρτισης ενός τεχνικού ή ενός ειδικευμένου εργάτη είναι υψηλότερο από εκείνο ενός απλού εργάτη. Γι' αυτό και η αμοιβή τους πρέπει να είναιι υψηλότερη από την αμοιβή του τελευταίου. Η «μισθοδοτική ιδιότητα» συνίσταται, λοιπόν, στην ανισότητα του επιπέδου αμοιβής για εργαζόμενους που έχουν διαφορετικά επίπεδα επαγγελματικής κατάρτισης.
Το πρόβλημα εμφανίζεται κατά διαφορετικό τρόπο στην ανώτερη φάση του σοσιαλισμού (την καθαρά κομμουνιστική). Βλ. επίσης Κ. Μαρξ «Κριτική του Προγράμματος της Γκότα»  


      



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου